Rozdziały
Namioty były używane już w czasach starożytnych. Starożytni Rzymianie używali ich głównie w obozach wędrownych (castra aestiva), które w czasie kampanii wojennych rozbijano codziennie. Wiele informacji na temat ich konstrukcji zawdzięczamy wykopaliskom w Vindolandzie i Newstead, gdzie zachowały się zabytki skórzane. Informacji na temat wykorzystania namiotów przez Rzymian w czasie wojny dostarczają również reliefy z kolumny Trajana w Rzymie, na których przedstawiono wybrane momenty wojny dackiej.
Namioty kojarzone są przede wszystkim z contubernium – najmniejszą zorganizowaną jednostką w armii rzymskiej, która składała się z ośmiu legionistów. Żołnierzy takiego oddziału nazywano contubernales. W rzeczywistości w jednostce tej znajdowały się dwie dodatkowe osoby – służba lub niewolnicy, którzy zajmowali się konfekcjonowaniem lub przyrządzaniem posiłków. Oficjalnie nie byli oni wliczani do jednostki. Warto wspomnieć, że żołnierzy biorących udział w kampanii nazywano sub pellibus („pod skórą”), ze względu na skórzane namioty, w których spali. Każde contubernium posiadało swój własny namiot o szerokości około 3 m i wysokości 1,5 m. Namiot był przewożony przez muła, przydzielonego do oddziału. Zwierzę wiozło na swym grzbiecie: dwie tyczki do namiotu, złożony namiot skórzany, kołki, liny, dwa kosze (używane do kopania rowu obozowego), narzędzia do kopania, mały kamienny młynek do mielenia ziarna oraz dodatkową żywność. Jak wspomniano, namiot mógł pomieścić do 10 osób oraz ubrania i inne przydatne rzeczy, które należało chronić przed deszczem. Inne przedmioty i broń znajdowały się za namiotem. Namioty kontuberni były liczne i dlatego z reguły przylegały do siebie w obozie. Namioty należące do centurii stały w jednym rzędzie, a na końcu znajdował się namiot setnika o stosunkowo podobnych wymiarach (Cornelius, 2012).
Opis artefaktu
Rzymski namiot wojskowy znaleziony w Newstead datowany jest na lata 80-180 n.e. (NMS). Znalezisko składa się z cienkich fragmentów skór (ryc. 1) i szpilek namiotowych (ryc. 3), które po złożeniu dają zarys wyglądu namiotu. Przyglądając się bliżej poszczególnym nieregularnym fragmentom skóry, można dostrzec ślady szycia w miejscach łączenia elementów, co widać na stożkowatym szczycie namiotu (ryc. 2). Kołki namiotowe zostały wyrzeźbione w sposób ułatwiający wbijanie ich w ziemię i zakończone haczykami, które zapobiegały ześlizgiwaniu się lin namiotowych. Znalezisko to jest szczególnie godne uwagi, biorąc pod uwagę fakt, że materiały organiczne, takie jak skóra i drewno, słabo zachowują się w materiale osadowym, ponieważ są podatne na szybki rozkład, w związku z czym wiele z nich, w tym olinowanie, uległo zniszczeniu na przestrzeni wieków.
Wpływy rzymskie w Szkocji
Znalezisko z Newstead świadczy o szerokiej aktywności militarnej na terytorium Szkocji. Znalezisko namiotu wskazuje, że Rzymianie stosowali tę samą taktykę, którą stosowano w innych częściach Europy. Mobilne oddziały docierające na dogodne pozycje początkowo stacjonowały w takich konstrukcjach, które później zastąpiono bardziej wytrzymałymi konstrukcjami z drewna i kamienia. Badając rozmieszczenie kołków podczas wykopalisk, badacze byli w stanie określić wielkość obozowiska, które składało się z dwudziestu namiotów ustawionych w dwóch rzędach po dziesięć wzdłuż zbudowanej drogi (Curle, 2004: 66). Fakt istnienia tego namiotu w Newstead świadczy o ciągłości tradycji wojskowej i dyscyplinie armii nawet w tak odległych krainach jak Szkocja, a także o mobilności armii gotowej stawić czoła niekorzystnym warunkom pogodowym.
Wystawa
Namiot z Newstead stanowi część większej ekspozycji muzealnej poświęconej starożytnym Rzymianom. Obszar muzeum, w którym znajduje się wystawa (ryc. 4), tworzy historię rzymskiej inwazji na Szkocję, gdzie możemy poznać techniki wojenne stosowane przez najeźdźców, ich życie codzienne czy handel z innymi ludami, ukazane w pozostawionych przez nich artefaktach. W sąsiednich gablotach można zobaczyć elementy wyposażenia żołnierzy rzymskich, zbroje, hełmy, broń, obuwie czy akcesoria dla koni. Wewnątrz gabloty z namiotem (ryc. 1) znajduje się pomniejszona rekonstrukcja wielkości i kształtu namiotu, na którą nałożono skrawki skóry namiotowej. Obok namiotu znajdują się kołki w takiej pozycji, w jakiej mogły być używane podczas zakładania obozu (ryc. 3). Wystawie towarzyszy krótki opis umieszczony na wysokości głowy za namiotem oraz skala czasowa z datowaniem znaleziska. Wystawa jest łatwo dostępna i przejrzysta dla zwiedzających, choć sam zniszczony namiot nie przyciąga aż tak dużej uwagi w otoczeniu wspaniałych przedmiotów wykonanych z metali kolorowych.
Wnioski
Namiot z Newstead, mimo swojego wieku, zachował się w wystarczająco dobrym stanie, aby umożliwić jego identyfikację i rekonstrukcję. Jest on nieodłącznym, strategicznym elementem wyposażenia żołnierza, dającym mu możliwość przetrwania w niesprzyjających warunkach na odległych terenach podczas licznych kampanii wojskowych prowadzonych przez Imperium Rzymskie. Jego obecność na stanowisku archeologicznym pozwoliła na oszacowanie wielkości i liczebności oddziałów garnizonu oraz świadczy o ciągłości tradycji wojskowej. Obecnie, zakonserwowany i odrestaurowany, stanowi część wystawy Muzeum Narodowego Szkocji poświęconej obecności Rzymian na szkockiej ziemi.
