Sumptuariae leges były to prawa, które miały na celu regulowanie wydatków i ograniczenie zbytków w społeczeństwie rzymskim.
Ustawy te dotyczyły m.in. ubioru, pożywienia, wystawnych uroczystości czy też liczby sług, jakie można było utrzymywać. Celem tych regulacji było nie tylko utrzymanie porządku społecznego, ale również kontrola nad przepychem i manifestacją bogactwa, co miało przeciwdziałać nadmiernemu rozwarstwieniu społecznemu i ochronie tradycyjnych wartości. Prawo było wprowadzane przez rzymskich ustawodawców w różnych okresach, począwszy od III wieku p.n.e., aby ograniczyć przepych i ostentację wśród obywateli, zwłaszcza wśród elit.
Jedną z najsłynniejszych ustaw była Lex Oppia, uchwalona w 215 roku p.n.e. podczas II wojny punickiej. Lex Oppia wprowadzała ograniczenia w noszeniu kosztownych strojów i biżuterii przez kobiety. Miała na celu zachowanie umiaru i wyrównanie społecznych różnic w czasie, gdy Rzym potrzebował zjednoczenia i wspólnych poświęceń ze względu na trwającą wojnę.
Kolejne przepisy tego typu dotyczyły np. ograniczeń w organizowaniu wystawnych uczt. Lex Fannia z 161 roku p.n.e. i Lex Didia z 143 roku p.n.e. ustalały wartość wydatków na posiłki serwowane na ucztach. Celem tych przepisów było zapobieganie nadmiernym wydatkom oraz ostentacyjnemu demonstrowaniu bogactwa, które mogło budzić zazdrość i destabilizować społeczeństwo.
Prawa te były często trudne do egzekwowania i nie zawsze przynosiły zamierzone efekty, jednak miały znaczący wpływ na kształtowanie rzymskiego życia społecznego i obyczajów. Próby regulacji konsumpcji i zbytków odzwierciedlały troskę rzymskich elit o zachowanie tradycyjnych wartości oraz o stabilność państwa w obliczu rosnącej różnicy między bogatymi a biednymi.
