Książka „Roman Britain’s Pirate King; Carausius, Constantius Chlorus and the Fourth Roman Invasion of Britain” autorstwa Simona Elliotta to już kolejna pozycja słynnego angielskiego historyka dotycząca historii antycznego Rzymu. Tym razem poznajemy niezwykle interesujący okres z dziejów imperium rzymskiego – rewoltę Karauzjusza z końca III wieku n.e. Ten wódz rzymski oddzielił Brytanię i część północnej Galii od państwa rzymskiego i skupił władzę w swoich rękach na niemal 10 lat (286-293 n.e.), destabilizując Cesarstwo na północy.
Książka podzielona została na sześć rozdziałów. Oczywiście wpierw autor robi obfite wprowadzenie w omawiany okres imperium rzymskiego, przedstawia ważne informacje, podaje źródła antyczne jak i opracowania współczesne oraz przedstawia swoje podejście do zagadnienia. W kolejnych rozdziałach zapoznajemy się z: ewolucją ustrojową i militarną państwa rzymskiego; otrzymujemy opis Brytanii w czasie kryzysu III wieku n.e.; poznajemy postać Karauzjusza i czynniki, jakie mogły skłonić go do buntu. Karauzjusz prawdopodobnie był zdolnym wodzem, jednak jak przekazują źródła, ogłosił się cesarzem w Brytanii, po tym jak uciekł z Galii w 286 roku n.e. przed aresztowaniem i egzekucją (oskarżono go o gromadzenie łupów, odebranych piratom, z którymi walczył), z rozkazu cesarza Maksymiana.
Brak możliwości szybkiego zdławienia rebelii przez augusta na zachodzie – Maksymiana – spowodowało, że Karauzjusz mógł zapewne otrzymać nieoficjalny tytuł namiestnika prowincji. Chwilowy brak zagrożenia ze strony legalnych władców pozwolił Karauzjuszowi na reformy w Brytanii – w tym obronne (na południowo-wschodnim wybrzeżu powstały liczne forty) czy gospodarcze (rozwinęło się przede wszystkim mennictwo). Samozwańca skupił się na wybijaniu monet i propagandzie – po dziś dzień znajdowane są monety z jego podobizną.
Wraz z ustabilizowaniem zagrożonych limes w Imperium, zlecono kolejną wyprawę przeciwko buntownikowi; tym razem wojskiem rzymskim dowodził doświadczony wódz Konstancjusz Chlorus (ojciec późniejszego cesarza Konstantyna), który mianowany został cesarzem na zachodzie i zastępcą Maksymiana. Konstancjusz odbił pozostałe pod panowaniem Karauzjusza ziemie obecnej północnej Francji. To doprowadziło do zdrady w Brytanii i śmierci Karauzjusza w 293 roku, którego zastąpił Allektus; ten jednak utrzymał się finalnie jedynie 3 lata. W roku 296 n.e., po imponującej i szybkiej kampanii, Konstancjusz odzyskał prowincję.
Książka wydana została przez wydawnictwo Pen and Sword Military. Z racji na fakt, że do recenzji otrzymałem wersję elektroniczną, ciężko mi jest wypowiadać się odnośnie druku. Książka liczy ponad 160 stron. Osobiście zabrakło mi ilustracji, które z pewnością urozmaiciły by treść; niewykluczone jednak że w wersji materialnej takowe znajdują się na końcu publikacji. Podkreślić należy także dobry podział książki i przede wszystkim liczną bibliografię.
Pozycja z pewnością jest świetną propozycją dla każdego, kto chce dowiedzieć się więcej o rzymskiej prowincji Brytania, transformacji wojska rzymskiego i organizacji Imperium w późniejszym jego okresie istnienia, a w końcu o niezwykle ciekawych ostatnich latach III wieku n.e. Postać Karauzjusza jest niezwykle interesująca i pokazuje, w jak skomplikowane czasy wkraczało imperium rzymskie w IV wieku n.e.
