Mechanizm z Antykithiry to starożytny mechaniczny przyrząd, który zdaniem większości naukowców, został zaprojektowany do obliczania pozycji ciał niebieskich. Pierwotnie uważano, że był to swego rodzaju antyczny komputer. Jednak odkrycie licznych inskrypcji w grece i znaków zodiakalnych wskazuje, że było to urządzenie astrologiczne.
Mechanizm z Antykithiry odkryty został w 1901 roku na głębokości 45 metrów, we wraku antycznego statku, w okolicach greckiej wyspy Antykithiry (stąd też jego nazwa), pomiędzy wyspami Kithirą, a Kretą. Przez kolejne lata prowadzono dalsze prace odkrywcze na terenie znaleziska, wydobywając na światło dzienne kolejne fragmenty urządzenia.
Mechanizm był wyjątkowo zaawansowany, jak na epokę w której powstał i do tego wyjątkowo małych rozmiarów. Samo urządzenie mierzyć mogło w drewnianej ramie (na której było zamocowane) około 34 cm wysokości, 18 cm szerokości i 9 cm długości. Naukowcy odkryli znalezisko jako jedną skorodowaną bryłę, którą potem rozdzielili na trzy części po procesie konserwacji. Jak twierdzą badacze mechanizm składał się z aż 37 kół zębatych z brązu, które miały średnicę od 1 do 13 cm, i które symulowały rytmiczny ruch Księżyca i Słońca po orbitach oraz wskazywały występowanie zaćmień Słońca. Badacze przypuszczają, że poza wyznaczaniem ruchów Księżyca i Słońca, mechanizm mógł być w stanie także odnotowywać ruch znanych ówcześnie planet (Wenus, Merkury, Mars, Jowisz, Saturn). Koła były napędzane za pomocą korby (lub kilku korb) z boku i poruszały kilkoma wskazówkami. Co ważne, badania w starożytności nad ruchem Słońca i Księżyca prowadził Hipparchus, grecki astronom z II wieku p.n.e. – stąd też przypuszczenia, że urządzenie mogło być jego autorstwa. Pojawiają się jednak także sugestie, że autorem mógł być nawet sam Archimedes lub jego uczniowie. Natomiast nie jest to informacja potwierdzona, to przypuszczenie przyjmują scenarzyści filmu.
Pytaniem, jakie zadają sobie badacze jest to na jaki okres możemy datować urządzenie. Bazując na licznych znaleziskach (zwłaszcza monetach) we wraku, naukowcy ustalili, że statek zatonął w przedziale 70-60 p.n.e. Mechanizm z kolei powstał między 205 a latami .80 I wieku p.n.e.
Co interesujące, mechanizm był na tyle skomplikowany, że przyjmuje się że aż do XIV wieku, kiedy powstały pierwsze zegarki astronomiczne, nie powstał podobny obiekt, o podobnym stopniu złożoności.
W roku 2006 zaprezentowano wizualną rekonstrukcję, tego jak mógł wyglądać kompletny mechanizm z Antykithiry. Zobaczyć ją możemy, wraz z samym artefaktem, w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach.
Co ważne, w miejscu odkrycia znaleziska i jego bliskiej okolicy w dalszym ciągu prowadzi się poszukiwania, w nadziei, że uda się wyłowić z morza kolejne fragmenty mechanizmu. Jak słyszymy wśród badaczy, wrak rzymskiego statku z okolic Antykithiry jest prawdziwym skarbcem antycznych artefaktów. Nie wiemy, gdzie dokładnie płynął statek rzymski, jednak podejrzewa się, że mógł płynąć z Aten do Rzymu. Mógł to być zarazem statek rzymskiego arystokraty ze zrabowanymi/zgromadzonymi skarbami greckimi lub państwowa łódź ze zdobyczami.
