Rozdziały
Marek Aureliusz (121-180 n.e.) uważany jest za jednego z najlepszych, jak nie najlepszego cesarza Rzymu. Nazywany „filozofem na tronie” prowadził rozważne rządy w duchu stoicyzmu, z poszanowaniem senatu. W 175 roku n.e. doszło do buntu Awidiusza Kasjusza – jego zaufanego wodza – co było dużym szokiem dla Rzymian.
Awidiusz Kasjusz
Awidiusz Kasjusz urodził się około 130 roku n.e. Swoją karierę polityczną i wojskową rozpoczął za panowania cesarza Antoninusa Piusa (138-161 n.e.). Objął urząd kwestora (był odpowiedzialny za sprawy finansowe) w roku 154 n.e., by pod koniec rządów Antoniusa Piusa zostać legatem legionu w Mezji, w celu ochrony prowincji przed Sarmatami.
Za rządów Lucjusza Werusa i Marka Aureliusza służył w wojnie z Partami jako legat legionu III Gallica. Awidiusz Kasjusz dowiódł swoich umiejętności dowódczych pokonując Partów pod Dura-Europos około roku 164 n.e. oraz zdobywając miasta Selucję oraz Ktezyfont. Za swoje osiągnięcia Kasjusz został wpisany na listy senatorskie.
W roku 166 n.e. pod generalnym dowództwem współcesarza Lucjusza Werusa, Kasjusz na czele jednego z legionów wziął udział w kolejnej kampanii przeciwko Partii. Zwycięstwa rzymskie spowodowały pogłoski, jakoby Kasjusz przekroczył rzekę Indus, co było nieprawdą, ale podkreślało podziw społeczeństwa rzymskiego dla jego umiejętności.
Pod koniec 166 n.e. Kasjusz został legatus Augusti pro praetore, cesarskim przedstawicielem w Syrii. W około 170 n.e. (już po śmierci Lucjusza Werusa) doszło do buntu w Środkowym Egipcie, gdzie mieszkańcy zbuntowali się przeciwko dużym podwyżkom cen za zboże. Na czas rewolty, nazwanej „wojną Bukoli”, Kasjusz otrzymał tytuł Rector Orientis (można tłumaczyć jako „Wybitny Wódz Orientu”), który w praktyce dawał mu imperium oraz dużą władzę we wschodnich prowincjach Cesarstwa. W ciągu 5 lat zdławił on rebelię, wykorzystując podziały oraz stopniowe niszczenie kolejnych wojsk.
Uzurpacja
W połowie roku 175 n.e. Awidiusz Kasjusz otrzymał fałszywe raporty mówiące, że Marek Aureliusz zmarł w wyniku choroby (tzw. plaga Antoninów), którą przywiodły wojska rzymskie wracające z wojny z Partami. Na wieść o tym Kasjusz ogłosił się cesarzem i stwierdził, że to legioniści biorący udział w wojnie markomańskiej w Panonii wbrali go na nowego władcę. Istnieją także pogłoski, jakoby do uzurpacji namówić Kasjusza miała żona Marka Aureliusza – Faustyna Młodsza, która obawiała się że w przypadku śmierci męża, o tron walczyć będą uzuraptorzy w obliczu młodego wieku ich syna Kommodusa. Kasjusz miał być gwarancją, że na tronie zasiądzie osoba bliska jej mężowi i rodzinie.
Kasjusz Dion w swoim dziele „Historia rzymska” przekazał, że na wieść o buncie Kasjusza, Aureliusz w swoim obozie wojskowym przemówił do żołnierzy. Podkreślił swój smutek w związku z wieścią o buncie jego przyjaciela i stwierdził, że nigdy nie doświadczył żadnych przykrości z jego strony. Uznał, że jeżeli zagrożenie związane byłoby tylko z jego osobą, to oddałby decyzję o wyborze lepszego cesarza legionom oraz senatowi. Aureliusz wyraził także nadzieję, aby Kasjusz nie zginął i nie popełnił samobójstwa, gdyż cesarz chciał mu okazać łaskę. Pomimo spokojnych słów, senat uznał Kasjusza za wroga publicznego i Marek Aureliusz musiał wystąpić przeciwko rywalowi w otwartej walce.
Kasjusz posiadał silne poparcie w Egipcie, Syrii i Arabii, co dawało mu armię liczącą siedem legionów. Prefekt Egiptu (spichlerza Rzymu), Gajusz Kalwisjusz Statianus, wydał edykt do ludu prowincji o uznanie nowego władzy. Wielu jednak nobilów w Cesarstwie było przeciwnych Kasjuszowi. Sam Herod Attyk – filozof, nauczyciel Aureliusza, znany obywatel rzymski tamtych czasów – w liście do Kasjusza stwierdził: „jesteś szalony”.
Działania Marka Aureliusza
Pomimo poparcia, jakie otrzymał Aureliusz od elit Rzymu, stolica była niepewna sytuacji. Cesarz dla pewności wysłał namiestnika Panonii Dolnej, aby zabezpieczyć miasto. Marek Aureliusz zmuszony został zawiesić działania wojenne przeciw Jazygom i udać w kierunku wschodnim. Co interesujące, cesarz otrzymał oferty wsparcia wojskowego w kampanii przeciwko rebeliantowi ze strony przygranicznych ludów barbarzyńskich; Aureliusz wszelkie jednak odrzucił. Armia Marka Aureliusza była znacznie liczebniejsza, a pogłoski, że cesarz ma wpierw uderzyć na Egipt przeraziły armię Kasjusza. Pod koniec lipca 175 roku n.e. centurion oraz dekurion Kasjusza zabili go, a jego głowę wysłali Aureliuszowi. Cesarz nie miał jednak ochoty oglądać szczątków byłego towarzysza i kazał pochować zmarłego. Dnia 28 lipca 175 roku n.e. Egipt ponownie uznał Aureliusza za cesarza.
Pomimo zdławienia rebelii Marek Aureliusz udał się na wschód wraz z kręgiem doradców oraz żoną, która w drodze zmarła. Kasjusz Dion sam nie był pewny, czy cesarzowa zmarła z powodu dny moczanowej, czy z obawy, że ujawniony zostanie jej udział w wystąpieniu Kasjusza. Wszelka korespondencja Kasjusza została zniszczona; Aureliusz nie chciał przeczytać żadnego z listów, aby uniknąć niepotrzebnej zemsty. Mimo wszystko jednak cesarz poprosił senat o przygotowanie listy popleczników byłego uzurpatora. Cesarz chciał uniknąć przelewania krwi, jednak śmierć spotkała syna Kasjusza – Awidiusza Maecianusa. Inny jego syn Awidiusz Heliodorus udał się na wygnanie, a córka Awidia z mężem znaleźli się pod opieką wuja.
Ocena Awidiusz Kasjusza
Kasjusz Dion w swoim dziele „Historia rzymska” ukazuje nam Awidiusza Kasjusza jako „dobrego męża”. Kasjusz z całą pewnością był wybitnym wodzem, który słynął z surowej dyscypliny.
Nie do końca jasne były motywy buntu Awidiusza Kasjusza. Nie było powodów, aby wybitny wódz i towarzysz Aureliusza wszczął rebelię przeciwko dobrze rządzącemu władcy. Kasjusz Dion jasno twierdzi, że cesarz z pewnością oszczędziłby Kasjusza po przegranej wojnie domowej.
Marek Aureliusz także chyba nie dostrzegał (albo nie chciał dostrzegać) potencjalnego udziału Faustyny w uzurpacji Kasjusza. Aureliusz bardzo żałował śmierci żony, która została ubóstwiona przez senat. Miejsce, w którym dokończyła żywota – Halala (Kapadocja, obecna Turcja) – otrzymało nową nazwę na jej cześć: Faustynopolis. Cesarz uruchomił także szkołę dla sierot – Puellae Faustinianae („Dziewczynki Faustyny”). Na jej cześć powstały także liczne posągi.
Zachowanie Marka Aureliusza może albo dowodzić, jego wielkiej miłości do żony i wiary w szczerość jej działań, albo stoickiego podejścia do życia, gdy Rzymianinowi przysługuje akceptować wszelkie koleje losu, powstrzymać emocje i życie w godny sposób.
