Rozdziały
Agony kapitoliński i albański były konkursami, przede wszystkim, poetyckimi. Samo słowo agon w tłumaczeniu z języka greckiego (ἀγών) oznacza zawody, rywalizację. Nawiązywały swoją tradycją do kultury greckiej oraz tamtejszych zawodów sportowych oraz literackich.
Pierwsze próby stworzenia tego rodzaju konkursu podjął cesarz August, który w 2 r. n.e. urządził w okresie Augustaliów w Neapolu zawody przeznaczone dla poezji greckiej. Z kolei w Rzymie pierwszy agon miał miejsce za czasów panowania Nerona (wówczas jednak interesowano się głównie rywalizacją sportową, w kwestiach konkursów poetyckich nikt nie chciał rywalizować z cesarzem). Dopiero Domicjan ustanowił dwa oficjalne agony, które miały się odbywać regularnie. Także za jego panowania te igrzyska cieszyły się największą popularnością.
Agon kapitoliński
Został zainaugurowany w 86 r. n.e. na cześć Jowisza Kapitolińskiego. Miał to być odpowiednik greckich igrzysk olimpijskich, tak jak one również miał się odbywać się co cztery lata. W przeciwieństwie jednak do poprzednich zawodów tego typu większą rolę miały odgrywać występy poetyckie, muzyczne i oratorskie. Agon kapitoliński był bardzo uroczysty, nadzorował go sam cesarz w stroju greckim. Zwycięzca otrzymywał w nagrodę wieniec dębowy. Udział brali nie tylko poeci z Rzymu, lecz z najdalszych prowincji cesarstwa.
Wśród zawodów sportowych wymienić można konkurencje w biegach, boksie, rzucie dyskiem oraz rzucie oszczepem. Na konkurencje artystyczne składały się popisy krasomówcze, poezja łacińska, poezja grecka oraz muzyka.
W związku z tym, że agon kapitoliński miał się odbywać regularnie, wybrano stałe miejsca dla zawodów. W przypadku agonów sportowych przeznaczony do tego został Circus agonalis, z kolei dla agonów artystycznych udostępniono Odeon. Co ciekawe, Domicjan umożliwił oglądanie tego widowiska ograniczonej liczbie widzów. W Odeonie znajdywało się ok. 5000 miejsc (10 600 loca), a w Circus agonalis 15 000 (30 088 loca). W porównaniu do innych tego rodzaju budynków było to naprawdę niewiele: suma miejsc z tych dwóch obiektów była więcej niż o połowę mniejsza od liczby miejsc w jednym amfiteatrze Flawiuszów.
Agon albański
Urządzany był co roku w dniu 19. marca w posiadłości Domicjana w miejscowości Alba u stóp Gór Albańskich. Ich patronką była bogini Minerwa, opiekunka sztuk i umiejętności. Nie był on tak prestiżowy jak agon kapitoliński, mimo to cieszył się zainteresowaniem poetów, którzy chcieli prezentować swoje utwory.
Uczestnicy
Nie wiemy zbyt wiele o uczestnikach poszczególnych konkursów, ani o utworach, które prezentowali. Trudność sprawia także określenie kryteriów jakimi kierowali się sędziowie przy wręczeniu nagród. Informacje o niektórych zawodnikach i zwycięzcach zachowały się jednak w nielicznych przekazach źródłowych.
W agonie kapitolińskim zwyciężali m.in.: Kollinus (zwycięzca z 86 r.), Karus oraz autor tragedii – Scewus Memor. O każdym z nich wspomina w swoich epigramach poeta rzymski – Marcjalis (ep. IV 54; IX 23; XI 9). Na podstawie jego utworów można również wywnioskować, że udział w tym widowisku brali także udział poeta Apollodorus (ep. I 61) oraz Artemidor T. Flawiusz z Adana (ep. VI 77). Nie da się natomiast stwierdzić, czy sam Marcjalis brał bezpośredni udział w konkursie.
Dodatkowo znamy osobę, która próbowała swoich sił w obu agonach. Był nią poeta Stacjusz (Młodszy). Odniósł on zwycięstwo na agonie albańskim, prawdopodobnie między 89 a 93 r., przegrał natomiast na agonie kapitolińskim w 94 r.
Odbiór społeczeństwa
Agony literackie, w przeciwieństwie do zmagań gladiatorów czy też wyścigów cyrkowych, nie cieszyły się zbyt wielką popularnością. Tłum wyrażał się o nich niezbyt pochlebnie, upatrywano w nich (a zwłaszcza w reprezentowanej przez nich tradycji greckiej) upadek moralności i zwyrodnienie. Poeci satyryczni, a wśród nich wspominany już Marcjalis, raczej krytykowali i wyśmiewali uczestników, niż doceniali ich kunszt literacki.
