Numidia, kraina położona na terenie dzisiejszej Algierii i części Tunezji, była jednym z najważniejszych obszarów berberyjskich w starożytności. Zamieszkiwana przez plemiona Berberów, Numidia przez wieki przechodziła zmienne losy w relacjach z potężnym sąsiadem – Rzymem. Jej mieszkańcy, cenieni jako wojownicy i jeźdźcy, stali się dla Rzymu zarówno nieocenionymi sojusznikami, jak i groźnymi przeciwnikami.
Numidia zaczęła się wyłaniać jako odrębna jednostka polityczna w okresie wojen punickich między Rzymem a Kartaginą (III wiek p.n.e.). W tym czasie berberyjskie plemiona Massylów i Masaesylów, walczące między sobą o wpływy, początkowo sprzymierzyły się z Kartaginą, ale ostatecznie wybrały Rzym jako strategicznego sojusznika.
Najbardziej znanym władcą Numidii był Masynissa (ok. 238 – ok. 148 p.n.e.), który początkowo współpracował z Kartaginą, lecz później przeszedł na stronę Rzymu, co znacząco przyczyniło się do jego sukcesów. Masynissa, wspierany przez Rzymian, zjednoczył Numidię, tworząc silne i prosperujące królestwo. W zamian za pomoc militarno-polityczną, Rzym uznał Masynissę za swojego sprzymierzeńca, a Numidia stała się jednym z kluczowych partnerów imperium w regionie.
Po śmierci Masynissy, Numidia nie uniknęła wewnętrznych podziałów. W 112 p.n.e. wybuchł konflikt, który przeszedł do historii jako wojna jugurtyńska (111-105 p.n.e.). Jugurta, wnuk Masynissy, starał się o utrzymanie pełnej kontroli nad królestwem, co wywołało sprzeciw Rzymu. Władca ten, mistrz politycznej intrygi i dowódca wojskowy, doskonale wykorzystywał słabości Rzymian, szczególnie ich podatność na korupcję, aby zabezpieczyć swoje interesy.
Mimo licznych zabiegów dyplomatycznych i militarnych Jugurta ostatecznie przegrał wojnę z rzymskimi legionami, a jego porażka doprowadziła do upadku niezależności Numidii.
Po upadku Jugurty Numidia stopniowo stawała się częścią rzymskiego imperium. Podczas wojny domowej między Cezarem a Pompejuszem, król numidyjski Juba I poparł Pompejusza; po zwycięstwie Juliusza Cezara Numidia stała się na rzymską prowincją Africa Nova.
Rzymianie przejęli pełną kontrolę nad tym strategicznie ważnym regionem, który bogaty był w zasoby naturalne i pełnił rolę kluczowego obszaru dla handlu i rolnictwa. Rzymska administracja zbudowała w Numidii sieć dróg, miast i fortów, a ziemie te stały się ważnym dostawcą zboża, oliwy i innych surowców.
Władcy i możni z Numidii, którzy zaakceptowali rzymską dominację, często przyjmowali obywatelstwo rzymskie, a ich dzieci kształciły się w Rzymie. W ten sposób miejscowa elita stopniowo romanizowała się, co jednak nie oznaczało całkowitej asymilacji Berberów. Wielu z nich wciąż zachowywało swoją odrębność i obyczaje, a plemiona nomadyczne, które zamieszkiwały bardziej odległe tereny, były mniej podatne na rzymski wpływ.
Berberowie byli cennymi wojownikami i często służyli w rzymskiej armii jako auxilia – pomocnicze oddziały armii cesarskiej. Znani z umiejętności jazdy konnej i walki partyzanckiej, Berberowie pełnili ważną rolę w ochronie rzymskich granic, nie tylko w Afryce, ale także w innych regionach imperium. Byli szczególnie skuteczni w działaniach na trudnym, pustynnym terenie.
Chociaż wielu Berberów współpracowało z Rzymem, nie brakowało buntów przeciwko obcej władzy. Szczególnie znane jest powstanie, które wybuchło pod przywództwem wodzów takich jak Takfarynas (17–24 n.e.). Powstanie miało charakter partyzancki i trwało latami, zmuszając Rzymian do mobilizacji i wysiłku w obronie swoich afrykańskich posiadłości.
