Rozdziały
Więcej treści
W okresie monarchii na czele państwa stał król (rex, dosłownie „kierownik”), który miał pełnię władzy wojskowej, sądowej i religijnej. Tradycja przekazała imiona siedmiu królów, którzy mieli panować łącznie 244 lata, a więc niezwykle długi jak na siedmiu władców okres czasu. Według tradycji po kolei panowali: Romulus, Numa Pompiliusz, Tullus Hostiliusz, Ankus Marcjusz, Tarkwiniusz Stary, Serwiusz Tulliusz i Tarkwiniusz Pyszny, przy czym jedynie trzej ostatni władcy, pochodzenia etruskiego, są historyczni i wiarygodni. Pozostała czwórka według historyków ma postać jedynie legendarną.
Insygniami władzy królewskiej był pęk rózg z wetkniętymi w nie toporami (fasces cum securibus), które nosiło przed nim 12 liktorów (lictores), co w okresie republiki przypadło konsulom. Rózgi te były symbolem bezwzględnej władzy królów. Dodatkowo monarsze przysługiwało krzesło kurulne z kości słoniowej (sella curulis), purpurowa szata (trabea) i laska z kości słoniowej (scipio eburneus).
Monarcha był wybierany przez zgromadzenie, zwane comitia curiata. W przypadku śmierci króla, władza przechodziła w ręce senatu, który powoływał jego zastępcę, interrexa. Władzę swoją sprawował on przez 5 dni, a następnie musiał ją przekazać w ręce innego interrexa, również na okres 5 dni. Interrexi sprawowali władzę do momentu wybrania nowego króla i zatwierdzenia go przez zgromadzenie kurialne. Zabieg przekazywania władzy na kolejnych zastępców miał na celu uniknięcie uzurpacji i nieprawnego przejęcia władzy w państwie. Elekcję nowego króla dopełniały wróżby z lotu ptaka (auspicia), które musiały zakończyć się pomyślnie (inauguratio), aby pretendent mógł zasiąść na tronie.
Społeczeństwo rzymskie składało się wtedy z pełnoprawnych członków rodów (patricii) i niepełnoprawnego ludu (plebs). Najstarsi przedstawiciele rodów (patres), tworzący zgromadzenie starszych, tzw. senat (senatus), działali jako organ doradczy obok króla. Wedle przekazów Liwiusza, w senacie zasiadało początkowo 100 senatorów, by z czasem osiągnąć liczbę 300.
Istniało także wspomniane wcześniej zgromadzenie kurialne (curia coviri), składające się z dorosłych mężczyzn (zarówno plebejuszy jak i patrycjuszy), którego główną funkcją było uznawanie nowego władcy. Szybko jednak zgromadzenie to utraciło swoje znaczenie.
Trzecim ważnym organem władzy wykonawczej było zgromadzenie ludowe (comitia curiata). Głosowano na nim wedle podziału na 3 kurie, które z kolei dzieliły się na następne 10 kurii, a każda z tych kurii obejmowała po 10 rodów rzymskich. Każda kuria miała swojego naczelnika (curio), kapłana (flamen) i liktora (lictor). Wszystkie uchwały zgromadzenia wymagały jeszcze zatwierdzenia senatu. Curio wypełniał święte obrządki przy udziale kapłana (flamen curialis). Zwierzchnikiem wszystkich kurii był curio maximus, którego wybierano na komicjach.
Członkowie wszystkich kurii zbierali się na wniosek króla na wcześniej wspomnianych zgromadzeniach kurialnych. Decydowano większością głosów.
Pod koniec monarchii, pojawiły się jeszcze nowe urzędy pod postacią: kapłanów (pontifices, flamines), dowódcy jazdy (praefectus celerum), prefekta miasta (praefectus urbi), kolegium sędziów śledczych do spraw zdrady stanu (duoviri perduelionis) i sędziów do spraw kryminalnych (quaestores parricidii).
Dzieje królestwa
Po śmierci założyciela miasta, Romulusa, w 715 roku p.n.e. na tron wyniesiono Numę Pompiliusza (715 – 672 p.n.e.), szanowanego w społeczeństwie za swą pobożność. Jako gorliwy czciciel bogów wzniósł w Rzymie świątynię Janusa, której drzwi zamykano na czas pokoju, a otwierano na czas wojny. Stworzył ponadto stan kapłański, który podzielił dla każdego bóstwa. Wyznaczył odpowiednich kapłanów dla Jowisza (flamen dialis), Marsa (flamen Martialis) i Kwirynusa (flamen Quirinalis). Uważa się także, że do miasa sprowadził kapłanki Westy, Westalki.
Za panowania Tullusa Hostiliusza (673 – 640 p.n.e.) Rzym rozpoczął politykę ekspansjonizmu. Po raz pierwszy miasto wilczycy stanęło na czele Związku Miast Latyńskich i zniszczyło Albę Longę, dotychczasowe przewodnie miasto Związku. Pokonany król miasta, Metiusz miał wspomóc Rzymian w walce z mieszkańcami miasta Weje, ale wskutek nie wywiązania się z warunków umowy, miasto Alba przestało istnieć, a mieszkańców przesiedlono do Rzymu. W przeciągu kolejnych lat, Tullus podporządkował sobie szereg innych osad.
Monarcha Rzymu ponadto wybudował miejsce posiedzeń senatu, zwane Kurią Hostiliusza.
Po śmierci Tullusa nowym władcą Rzymu, został wnuk Numy Pompiliusza, Ankus Marcjusz (640 – 616 p.n.e.). Postępował on zgodnie z polityką swoich poprzedników. Zgodnie z rządami dziada zajmował się religią, a jednocześnie kontynuował działania militarne poprzednika. To za jego panowania granice poszerzono na zachód dotykając morza. W efekcie założono portowe miasto Ostia, które w przyszłości będzie głównym odbiorcą wszelkich dóbr zachodniego świata Imperium Rzymskiego. Ponadto wybudowano pierwszy most na Tybrze, pons sublicius.
Kolejnym monarchą był Tarkwiniusz Stary (616 – 578 p.n.e.), który posiadał etruskie pochodzenie. Udało mu się przekonać Rzymian, jakoby to jemu została powierzona najwyższa władza. Jego panowanie to głównie działalność architektoniczna. Za jego rządów zapoczątkowano budowę cyrku, który później nazwano Circus Maximus. Ponadto król osuszył Forum, na którym później wzniesiono zabudowania Forum Romanum. Ponadto wzniósł świątynię Jowisza Największego na Kapitolu.
Jego następca Serwiusz Tulliusz (578 – 534 p.n.e.) zasłynął tym, że został obalony w wyniku zamachu stanu w 535 roku p.n.e. przez Tarkwiniusza Pysznego (534 – 509 p.n.e.), syna lub wnuka Tarkwiniusza Starszego. Tarkwiniusz Pyszny w swoim podejściu do obywateli był człowiekiem niezwykle surowym i przez to niepopularnym. Sytuację wykorzystał Brutus, bratanek króla, który na forum wygłosił przemówienie wyliczające wszystkie zbrodnie Tarkwiniuszy. Rozentuzjazmowany tłum, natychmiast zdetronizował Tarkwiniusza i wygnał go z miasta. Wydarzenia te miały miejsce w 509 roku p.n.e. i ten rok uznaje się za kres monarchii, a początek republiki.
Swój udział w tych wydarzeniach mieli Grecy z południa Italii, zainteresowani osłabieniem Etrusków i przeszkodzeniem im w ich umacnianiu się w zdobytej Kampanii i Lacjum. W 504 roku p.n.e. razem z Latynami pokonali wojska etruskie w bitwie pod Arycją. Położyło to kres panowaniu Etrusków na terenie Italii.
