Rozdziały
Pliniusz Młodszy (Plinius Minor) urodził się jako Gaius Caecilius Cilo w 61 roku n.e. w Comum Novum (obecne Como w Lombardii, w północnej Italii). Pliniusz był prawnikiem, pisarzem i urzędnikiem rzymskim. Był świadkiem wybuchu Wezuwiusza w 79 roku n.e.
Pochodzenie i edukacja
Pliniusz był synem Lucjusza Caeciliusa Cilo i Plinii Marcelli oraz wnukiem senatora i posiadacza ziemskiego Gaiusa Caeciliusa. Istnieje podejrzenie, że Pliniusz Młodszy mógł mieć także rodzeństwo. Należał do warstwy ekwickiej. W młodym wieku zmarł mu ojciec, piastujący stanowisko edyla prowincji. Pliniusz wychowywał się pod opieką matki oraz Luciusa Verginiusa Rufusa, słynnego wodza rzymskiego, który zdławił rebelię przeciwko Neronowi w 68 n.e.
Pierwsze lata edukacji spędził w domu. Następnie udał się do Rzymu, gdzie uczęszczał na lekcje retoryki do Kwintyliana oraz Nicetesa Sacerdosa ze Smyrny. W tym czasie młody Pliniusz nawiązał bliższe relacje ze swoim słynnym na całe Imperium krewnym, wujem Pliniuszem Starszym, bratem matki. Kiedy Pliniusz Młodszy miał osiemnaście lat, jego wuj zginął ratując ofiary wybuchu Wezuwiusza. Jak się okazało w testamencie Pliniusz Starszy przekazał swoje posiadłości młodemu siostrzeńcowi, którego na dodatek adoptował. W wyniku postanowień dokumentu Pliniusz Młodszy zmienił swoje imię Gaius Caecilius Cilo na Gaius Plinius Caecilius Secundus.
Zdaniem historyków XIX-wiecznych Pliniusz, zwłaszcza w porównaniu z Seneką i Tacytem, uchodził za obywatela przeciętnie majętnego. Tymczasem już powierzchowne badania pozwoliły stwierdzić, że Pliniusz miał 10 tysięcy ha ziemi, co kwalifikowało jego posiadłości do typu latyfundialnego. Trzeba jednocześnie przyjąć, że różna była wartość ziemi ornej, lasów, pastwisk, winnic, a wreszcie posiadłości podmiejskich i miejskich, zwłaszcza w okolicach Rzymu.
Dobra ziemskie Pliniusza koncentrowały się w trzech regionach Italii: pierwsze w Umbrii koło Tifernum Tiberinum na pograniczu z Etrurią, drugie w okolicach Comum Novum nad Jeziorem Laryjskim i trzecie w Lacjum koło nadmorskiej osady Vicus Laurentium. Ta ostatnia posiadłość – mimo bliskości Rzymu – przynosiła najmniejsze dochody, o czym sam pisał tłumacząc, że tam właśnie powstało najwięcej jego dzieł: „nec agrum, quem non habeo, sed ipse me studiis excolo”. Największe natomiast dochody przynosiły mu dobra w okolicach Jeziora Laryjskiego, co zaprzątało jego gospodarską uwagę. Oba ośrodki oddalone od Rzymu przynosiły mu ponad milion sesterców rocznego przychodu.
Pliniusz Młodszy żenił się trzykrotnie. Pierwszy raz kiedy miał osiemnaści lat – wówczas poślubił pasierbicę Vecciusa Proculusa. Drugą jego małżonką była Pompeia Celerina. Trzecią Calpurnia, córka Calpurniusa i wnuczka Calpurniusa Fabatusa. W jednym z listów wyczytać możemy smutek jaki towarzyszył małżeństwu po tym, jak Calpurnia poroniła ich dziecko.
Kariera polityczna
Pliniusz był szczególnie aktywny w sferze prawnej. W około 81 roku n.e. zasiadał jako sędzia w centumviri, sądach zajmujących się prawem prywatnym. Potem był znanym oskarżycielem i obrońcą licznych namiestników prowincji: Baebiusa Massy z Baetici, Mariusa Priscusa z Afryki, Gaiusa Caeciliusa Classicusa z Baetici oraz Gaiusa Juliusa Bassusa czy Varenusa Rufusa z Bithynia et Pontus. Następnie na sześć miesięcy został mianowany tribunus militum w legionie III Gallica w Syrii.
Pod koniec lat 80. został senatorem, by w 88 lub 89 n.e. zacząć swoją karierę polityczną od objęcia kwestury. W roku 91 n.e. został trybunem ludowym, w 93 pretorem. Wycofał się jednak na krótko z życia publicznego zrażony terrorem Domicjana. W 94-96 n.e. został prefektem skarbca wojskowego (praefectus aerarii militaris), 98-100 prefektem skarbca Saturna (praefectus aerari Saturni), 100 konsulem wraz z Cornutusem Tertullusem, 103 propretorem Bitynii, 103-104 augurem (publicznie wybranym). Powrócił do dużej polityki za cesarza Trajana, który darzył go zaufaniem i powierzył mu w roku 110 n.e. cesarskie namiestnictwo (legatus Augusti) prowincji Bithynia et Pontus.
Pliniusz Młodszy zdobywał kolejne szczeble w urzędniczej hierarchii, stając się wzorowym modelem karierowicza (w pozytywnym tego słowa znaczeniu) tamtych czasów. Na domiar wszystkiego przetrwał lata tyranii, za cesarza Domicjana.
Śmierć
Pliniusz Młodszy zmarł nagle w czasie pobytu w prowincji Bithynia et Pontus około roku 113 n.e. Rok śmierci sugerują listy, w których nie ma odwołań do wydarzeń z lat późniejszych.
Mówca i pisarz
Pliniusz był znakomitym mówcą, co potwierdza jedyna zachowana mowa (Panegiryk) na cześć cesarza Trajana. Do historii przeszedł jako epistolograf. Zachowało się jego 247 listów (Epistulae) z lat 97–109 n.e., które stanowią wspaniały obraz życia w tych czasach. Pliniusz pisał o wybuchu Wezuwiusza, pogrzebach, narodzinach, życiu w mieście i na wsi. Wartość największą stanowią listy do Tacyta (gdzie opisana jest m.in. śmierć Pliniusza Starszego) oraz listy do cesarza (m.in. o prześladowaniu chrześcijan). Na uwagę zasługuje styl Pliniusza Młodszego – jasny, rzeczowy, zwięzły. Listy mają charakter wystudiowanych rozpraw literackich. Jego listy, w odróżnieniu od np. korespondencji Cycerona były od początku przeznaczone do publikacji, nie jest to więc ściśle rzecz biorąc korespondencja prywatna.
Najbardziej dziś znanym (i cytowanym) fragmentem prac Pliniusza Młodszego jest opis wybuchu Wezuwiusza w roku 79 n.e., kiedy to nieoczekiwanie poniósł śmierć obserwujący kataklizm jego wuj Pliniusz Starszy.
