Rozdziały
| Imiona | Publius Licinius Valerianus |
|---|---|
| Panował jako | Imperator Caesar Publius Licinius Valerianus Augustus |
| Czas panowania | 253 – 260 n.e. |
| Urodzony | ok. 193 n.e. |
| Zmarły | ok. 262 n.e. |
Walerian I urodził się około 193 roku n.e. (na pewno między 193-200 n.e.) jako Publiusz Licyniusz Walerian; zwany także Walerianem Starszym. Walerian I był cesarzem rzymskim w latach 253-260 n.e. Był jedynym z rzymskich cesarzy, który dostał się i zmarł w niewoli. Pojmany w czasie wojny z Persją.
Pochodzenie i kariera polityczna
Okres, w którym mu przyszło żyć (III wiek n.e.), był poważną próbą dla wydolności „rzymskiego organizmu”. Imperium Rzymskie nękały w tym czasie plagi, inwazje (Persów, Gotów, Alamanów, Franków, Kwadów i Sarmatów), wojny domowe oraz degresja gospodarcza. Po zamordowaniu władcy Aleksandra Sewera w marcu 235 roku n.e. władzę przez kolejne 50 lat obejmowało od 20 do 25 samozwańczych cezarów. Byli to zazwyczaj wpływowi generałowie, którzy władali w swoich dominiach.
Walerian pochodził ze znakomitego senatorskiego rodu z Etrurii. Służbę wojskową odbył w stopniu oficera wysokiej rangi, zapewne dowodził także legionem. Zgodnie z cursus honorum piastował wszelkie kolejne urzędy, aż po konsulat. Jego żoną była Maryniana, która po śmierci została ubóstwiona.
Walerian Starszy jeszcze za panowania Aleksandra Sewera (ostatni z rodu Sewerów) w roku 230 n.e. został konsulem. W 238 roku n.e. stanął po stronie Gordiana podczas rebelii przeciwko Maksyminowi Trakowi i został wpływowym senatorem. Wówczas to miał on odczytać senatowi listy Gordiana i jego syna, w których prosili oni o uznanie ich władzy. Za panowania cesarza Decjusza władca powierzył Walerianowi zarządzanie imperium, podczas cesarskich kampanii wojennych nad Dunajem. Walerian został w stolicy jako doradca młodszego syna Decjusza – Hostyliana. W czasie jednej z kampanii Decjusza przeciw Gotom, Walerian stłumił antycesarską rebelię Juliusza Walensa Licjanusza. Podczas rebelii Emiliana przeciwko Trebonianowi Gallusowi opowiedział się za prawowitym cesarzem, któremu szedł na pomoc. Wówczas prowadził legiony z Recji i Germanii. Na wieść o zamachu na Treboniana w sierpniu 253 n.e. wrócił do nadreńskiej Recji.
Panowanie
W 253 roku n.e. legioniści obwołali około 60-letniego Waleriana cesarzem. Do starcia Waleriana z Emilianem nie doszło, ponieważ ten drugi zginął z rąk swoich żołnierzy, którzy przeszli na stronę Waleriana. Pod koniec 253 roku n.e. Senat potwierdził wybór Waleriana na imperatora. Walerian wyznaczył swojego 35-letniego syna Galiena na współcesarza odpowiadającego za zachodnią część imperium. Nie co później Galien otrzymał tytuł augusta, co zrównało go w prawach z ojcem. Walerian wiedział, że sam nie podoła rządzeniu wielkim państwem, zwłaszcza w cięzkich latach, więc potrzebował wsparcia syna. Zresztą dojrzały wiek Waleriana, „kazał” mu zagwarantować swojemu jedynemu synowi prawo do tronu. W razie swojej śmierci, Rzym nie znalazłby się znowu na skraju upadku i wojny domowej.
W 254 roku n.e. Walerian wysłał syna za Alpy, gdzie toczono walki z barbarzyńcami, a sam pozostał w Rzymie, będąc gotowym na ewentualne kampanie na Wschodzie. Walerian i Galien prowadzili liczne wojny z Frankami, Gotami, Alamanami i Persami. Z Persami Rzym walczył w latach 253 i 256 n.e.
W 257 i 258 roku n.e. Walerian rozpoczął prześladowania chrześcijan, których działalność uważał za zbrodniczą i występną wobec rzymskiej religii. Cesarz zabronił odprawiania mszy chrześcijańskich oraz odwiedzania katakumb (miejsc pochówków). Duchowni odmawiający złożenia ofiary byli traceni, a świeccy karani konfiskatą mienia, wygnaniem i przymusowymi robotami.
Niewola
W czasie wojny z Persją, gdy Persowie zajęli Mezopotamię, Walerian wyruszył z 70 tysięczną armią przeciwko dowodzącemu nimi królowi Szapurowi I. Armia została zdziesiątkowana przez zarazę i otoczona pod Edessą. Według kronikarzy w 260 roku n.e. cesarz Walerian dostał się do niewoli w czasie bitwy pod Edessą, schwytany przez Szapura w trakcie negocjacji rozejmowych. Król Szapur I używał pojmanego cesarza jako podnóżka podczas wsiadania na konia. Nie jest znana dokładna data śmierci, ale podejrzewa się, że Szapur I pozwolił Walerianowi dożyć naturalnego końca w Biszapur. Król Królów sycił się reliefami ukazującymi klęski Rzymian oraz triumf Króla Królów. Możliwe jest także, że po śmierci „cesarza w niewoli” oskórowano go. Jest to wzmianka dość późna, a oskórowanie to jedna z sasanidzkich standardowych metod egzekucji, więc bardziej prawdopodobne wydaje się, że Szapur cieszył się swoim nabytkiem do jego naturalnej śmierci. Prawdopodobnym jest to, że po śmierci ciało oskórowano, skórę wypchano i powieszono na murach świątyni by dalej przypominała o sukcesie króla.
Uwięzienie rzymskiego cesarza było bezprecedensowym upokorzeniem dla Imperium Rzymskiego. Na domiar złego Galien nie miał możliwości, aby pomścić tę hańbę, ponieważ legalny władca musiał się zmagać z rebeliami i nowymi uzurpatorami. Po śmierci Walerian I został zaliczony w poczet bogów jako Divus Valerianus.
