Adlocutio było to przemówienie cesarza do zgromadzonych wojsk. Na ogół władca kierował je do żołnierzy przed rozpoczęciem kampanii wojennej, podczas wizytacji lub przy innej szczególnie ważnej okazji. Adlocutio ujrzeć możemy jedynie na zabytkach numizmatycznych, gdzie zazwyczaj stojący na trybunie (suggestus) cesarz w asyście prefekta obozu (praefectus castrorum) zwraca się do wojska przedstawionego umownie w postaci chorążych (signifer).
Znane m. in. z medalionu Gordiana Piusa, monet Galby, Trajana czy z całej serii sesterców Hadriana, gdzie cesarz bywa zwykle przedstawiony konno, a ukazujących jego adlocutio do wojsk w różnych częściach cesarstwa. W dużej rzeźbie motyw ten znany jest z przede wszystkim z przykładów dwóch zachowanych pomników cesarskich: Augusta z Prima Porta oraz konnego pomnika Marka Aureliusza.
