Rozdziały
Ara Pacis (Ołtarz Pokoju), zwany także Ara Pacis Augustae konsekrowany 4 lipca 13 roku p.n.e., ukończony 30 stycznia 9 roku p.n.e., w dniu urodzin żony Augusta – Liwii. Do jego zbudowania wykorzystano marmur pochodzący z miasta Carrara. Wzniesiony jako wyraz wdzięczności po zakończeniu długotrwałych działań wojennych. Cesarz Oktawian August ślubował jego wzniesienie w 13 roku p.n.e.
O samej budowli wspomina sam cesarz August w swojej autobiografii Res Gestae Divi Augusti („Czyny Boskiego Augusta”). Możemy z niej także dowiedzieć się o szeregu innych osiągnięć autora, korzystnych dla całego państwa Rzymskiego. Poniżej fragment o Ołtarzu Pokoju:
[…] Gdy wróciłem do Rzymu z Hiszpanii i Galii, z sukcesem osiągnąwszy powodzenie w tych prowincjach, […] senat głosował za poświęceniem Ołtarza Pokoju w świątyni na Polu Marsowym za mój powrót i zobowiązał sędziów, kapłanów i Westalki Dziewice do odprawienia dorocznych ofiar.
– Res Gestae Divi Augusti, 12.2
Oryginalnie Ołtarz znajdował się na Campus Martius (Pole Marsowe), tuż przy Via Flamina. Wybór takiej lokalizacji, gdzie w pobliżu ma swoje koryto rzeka Tybr oraz gdzie grunt jest nasiąknięty wodą, dla tak monumentalnej budowli może zastanawiać. Są różne przypuszczenia co do motywu wyboru tego miejsca. Jeden z nich mówi o tym, że lustro rzeki było o wiele niżej, niż ma to miejsce obecnie. Drugi, że zadecydowały o tym względy propagandowe (pokój zwyciężył wojnę – Pole Marsowe). Propagandowy jest na pewno fakt, że Ara Pacis był częścią słonecznego zegara. Jak to możliwe? Stojący przed frontowym wejściem słup przywieziony z Egiptu zwany Obeliskiem Augusta (Horologium Augusti), 23 września rzucał cień na Ołtarz Pokoju, a w tym to właśnie dniu wypadają urodziny Boskiego Augusta. Należałoby jeszcze wspomnieć, że ów obelisk posiadał inskrypcję, która mówi o zwycięstwie Oktawiana nad Markiem Antoniuszem i Kleopatrą w bitwie pod Akcjum.
Są dwa poglądy co do inspiracji, wzorów Ara Pacis:
- Ołtarz Dwunastu Bogów (V wiek p.n.e.), mieszczący się na Ateńskiej agorze. Drzwi po przeciwnych stronach, ołtarz znajdujący się na środku, otoczony ścianą z płaskorzeźbami.
- Świątynia Janusa (III wiek p.n.e.), mieszcząca się na Rzymskim Forum. Tradycja nakazywała aby drzwi do świątyni były przez cały czas prowadzenia wojen otwarte. Dopiero gdy walki zostawały zakończone i nastawał pokój, można było je zamknąć. Za panowania Oktawiana, uczyniono to aż trzykrotnie.
Podsumowując, za inspirację powstania Ara Pacis można uważać grecką budowle (jej kształt) oraz Świątynię Janusa (jej zdobienia; zamknięte drzwi, symbol pokoju).
Istnieje jeszcze jedno, interesujące podejrzenie, że Ołtarz Pokoju powstał w miejsce drewnianej budowli. Otóż w środku, na wewnętrznych ścianach, widoczne są listwy, które wyglądają jak drewniany płot. Nad nim widać girlandy, przyczepione do pilastrów a między nimi czaszki byków złożonych w ofierze. Również fakt konsekrowania nieukończonej budowy i konieczność składania corocznej ofiary, może na to wskazywać, że faktycznie tak było.
Budowla
Ołtarz Pokoju jest to marmurowa budowla postawiona na planie prostokąta o wymiarach 11,6 na 10,6 metrów. Wysokość ścian bocznych wynosi 6,35 metra. Zewnętrzny mur składa się z trzech części. Najniższa część, stylobat, ma wysokość 1,49 metra i obramowana została profilowanym gzymsem. Powyżej ściany zdobi fryz złożony z liści i łodyg akantu oraz łabędzi. Najwyższa część muru ozdobiona jest płaskorzeźbami przedstawiającymi cesarza Augusta w otoczeniu rodziny, dostojników państwowych podczas procesji z okazji konsekracji ołtarza oraz sceny mitologiczne i alegoryczne (w tym na przykład personifikacji Matki Ziemi w otoczeniu żywiołów). Postacie przedstawione są tutaj w profilu lub trzech-czwartych w ruchu na dwóch, a nawet trzech planach.
Wysokość fryzu figuralnego wynosi 1,55 metra. Przez przejście w murze umieszczone od strony via Flaminia wchodzi się na dziedziniec. Od strony wewnętrznej otaczający dziedziniec mur ozdobiony jest płaskorzeźbami stanowiącymi kompozycję złożoną z kwiatów, owoców i bukranionów. Na podwyższenie, na którym umieszczony jest sam ołtarz, prowadzą schody umiejscowione po stronie zachodniej i rampa po stronie wschodniej. Ołtarz zdobi skromny i jednoplanowy fryz (tzw. Mały Fryz) przedstawiający procesję westalek z kapłanem oraz lirnikami. Relief znajdujący się po obu stronach muru jest bogatszy. Najwspanialej ozdobiona jest ściana zewnętrzna.
Ołtarz został zrekonstruowany w XX wieku w pobliżu miejsca pierwotnej lokalizacji. W stosunku do swojego wcześniejszego położenia obrócony jest o 90 stopni.
