Rozdziały
Mianem „ostatniego Rzymianina” określano w historii najczęściej dowódcę w ostatniej znaczącej wygranej bitwie w historii Imperium Rzymskiego, na polach Katalaunijskich w 451 r. n.e. – Flawiusza Aecjusza.
Czasami tym mianem określano również inne postacie, jak m.in.: Majoriana, ostatniego cesarza zachodniorzymskiego, który podejmował energiczne próby ratowania Cesarstwa przed upadkiem, Ambrosiusa Aurelianusa, półlegendarnego wodza rzymskiego w Brytanii w połowie V w. n.e., Justyniana Wielkiego, cesarza bizantyjskiego, za panowania którego odbito dużą część ziem dawnego Imperium Zachodniorzymskiego w VI w. n.e. lub jego wodza Belizariusza. Wśród postaci tych znajduje się również Egidiusz i przede wszystkim jego syn Syagriusz – ostatni przedstawiciel legalnych władz rzymskich w Galii, utrzymujący swoją władzę, otoczony królestwami barbarzyńskimi, nawet po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego – do 486 r. n.e.
Walki prowadzone przez Egidiusza
Egidiusz był bliskim przyjacielem cesarza Majoriana, z którym służył w wojsku, a pochodził prawdopodobnie z senatorskiego rodu Syagriuszy z Lugdunum (obecnie Lyon) w Galii. Jego dziadem lub pradziadem był Flawiusz Afraniusz Syagriusz – konsul w roku 382 r. n.e. Z nadania cesarza został głównodowodzącym rzymskich wojsk w Galii (magister militum per Gallias). Nieznana jest dokładna data, kiedy to nastąpiło, prawdopodobnie w 457 r. n.e. (na początku panowania Majoriana) lub w 459 r. n.e. (po zwycięstwach w południowej Galii), chrześcijański kronikarz i hagiograf Grzegorz z Tours wspomina, iż mogło to mieć miejsce już w 456 r. n.e. Poprzednikiem Egidiusza na stanowisku dowódcy armii rzymskich w Galii był Agrippinus, którego oskarżono o zdradę, a konkurentem objęcia dowodzenia był prawdopodobnie władca Franków salickich – Childeryk I, jednak nie doszło między nimi do żadnych większych konfliktów (wojska rzymskie były przez cały czas wspierane przez Childeryka I).
W chwili objęcia dowodzenia przez Egidiusza w Galii, sytuacja w Imperium Zachodniorzymskim była trudna. Po śmierci Aecjusza wszystkie plemiona barbarzyńskie zostały ośmielone do ataku na wojska rzymskie. Egidiusz walczył nad Renem – bronił miasta Colonia Claudia Augusta Agrippina (dzisiejsza Kolonia), które jednak musiał opuścić w 456 r. n.e., pod naporem Franków nadreńskich (rypuarskich). Latem 457 r. n.e. podjął wyprawę, która miała odzyskać miasto, ale nie przyniosła ona sukcesów. Miasto Kolonia ze stolicy prowincji Dolna Germania stało się miastem germańskim. W 458 r. n.e. Egidiusz odzyskał z rąk Burgundów rodzinne Lugdunum, a w 459 r. n.e., a Arelate (obecnie Arles we Francji) obronił przed atakiem Wizygotów. Po tych kampaniach wyznaczono Burgundom miejsce zasiedlenia w dzisiejszym regionie Sabaudia, a Wizygoci nie rozszerzyli swojego stanu posiadania. W kolejnych latach Egidiusz próbował przywrócić rzymską przewagę militarną w Galii. Po nieudanej wyprawie na Wandalów Majorian został podstępnie zamordowany przez Rycymera, głównodowodzącego armii zachodniorzymskiej, barbarzyńcy z pochodzenia. Od razu doszło do konfliktu: Egidiusz nie uznał władzy następcy Majoriana, marionetkowego cesarza Libiusza Sewera, a Rycymer na dowódcę wojsk rzymskich w Galii znów powołał Agrippinusa. Doszło do wojny, w której Rycymera i Agrippinusa wspierali Wizygoci. Egidiusz w 462-463 r. n.e. oblegał Wizygockie miasto Chinon, w 463 r. n.e. pokonał Wizygotów w bitwie pod Aurellanum (dzisiejszy Orlean). W 464 r. n.e. podejmował kroki w celu zawarcia sojuszu z Wandalami przeciwko Rycymerowi. Już od 461 r. n.e., czyli śmierci Majoriana Egidiusz był w zasadzie niezależnym władcą w północnej Galii, przyjmując za swoją stolicę miasto Augusta Suessionum lub inaczej Noviodunum (dzisiejsze Soissons), w którym znajdował się wiele rzymskich kuźni, produkujących broń. W roku 464 lub 465 n.e. Egidiusz zmarł. Nie są znane powody śmierci, przypuszcza się, że został zamordowany lub otruty na zlecenie swojego wroga Rycymera.
Walki prowadzone przez Syagriusza
Po śmierci Egidiusza jego następcą został syn Syagriusz. Niektóre źródła podają, iż dowódcą wojsk rzymskich w północnej Galii w międzyczasie był komes Paulus. Jednak prawdopodobnie był on jednym z oficerów wojskowych w Galii, podporządkowujący się Egidiuszowi, a potem Syagriuszowi. Paulus zginął według źródeł w 469 r. n.e. pod Adecavus (dzisiejsze Angers) nad Loarą w walkach z Sasami, zanim zdążyły nadejść sojusznicze wojska Franków salickich. Syagriusz jako dowódca wojsk rzymskich w Galii uznawał zwierzchnictwo cesarzy wschodniorzymskich i zainstalowanych przez nich cesarzy zachodniorzymskich: Antemiusza (panował w latach 467 – 472 n.e.) oraz Juliusza Neposa (panował w latach 474 – 475 n.e.). Ziemie, na których władztwo utrzymywał Syagriusz nazywano „Dominio di Siagrio” (po polsku „okręg Syagriusza”) obejmujący całą północą Galię z wyjątkiem Armoryki (dzisiejsza Bretania) i Belgiki (Galia Beligica). Południową granicę z Państwem Wizygotów stanowiła Loara, na południowym-wschodzie okręg Syagriusza graniczył z Burgundami, a na północy z Frankami salickimi i rypuarskimi. Przez kronikarza Grzegorza z Tours Syagriusz nazywany był królem Rzymian („rex Romanorum”), jednak prawdopodobnie nie używał tego tytułu, a jedynie był tak nazywany przez barbarzyńców. Być może, mimo kresu Cesarstwa wciąż żywa była niechęć do tytułu króla, mimo iż od obalenia ostatniego króla rzymskiego minęło ok. 1000 lat?
W 470 r. n.e. walczył z Wizygotami i zwyciężył ich pod Avaricum (dzisiejsze Bourges), co jednak nie zostało odpowiednio wykorzystane przez cesarza Antemiusza – Wizygoci zajęli całą południową Galię. Mimo upadku w 476 r. n.e. Cesarstwa Zachodniorzymskiego Syagriusz utrzymał władzę w północnej Galii, przyjmując zwierzchnictwo ówczesnego cesarza wschodniorzymskiego Zenona. W kolejnych latach wzrastało napięcie pomiędzy Syagriuszem a niedawnymi sojusznikami Frankami salickimi, szczególnie po śmierci w 481 r. n.e. Childeryka I i przejęciu władzy przez jego młodego syna Chlodwiga. Władcy Franków salickich łączyli w sobie funkcję królów i formalnie administratorów prowincji Galia Belgica. Stąd rywalizacja z Childeryka I z Egidiuszem o stanowisko głównodowodzącego armii rzymskiej w Galii. Mimo, iż został nim Egidiusz, a potem Syagriusz, Frankowie saliccy byli do tej pory sojusznikami Rzymian w walkach z innymi barbarzyńcami. Syagriusz w wyniku konfliktu prawdopodobnie zmienił front i wszedł w sojusz z Wizygotami. Młody Chlodwig dość szybko zjednoczył Franków do walki i z pomocą swojego krewnego Ragnachara pokonał Syagriusza w bitwie pod Soissons w 486 r. n.e. Ostatni dowódca rzymski w Galii uciekł do Tuluzy na dwór Alaryka II, króla Wizygotów, skąd jednak został odesłany do Chlodwiga i w 486 lub 487 r. n.e. stracony.
Wraz ze śmiercią Syagriusza zakończyło się trwające od podboju Juliusza Cezara rzymskie władztwo nad Galią. Ród Syagriusza nie został jednak całkowicie uśmiercony – jego potomkowie żyli w Państwie Frankijskim jeszcze w VIII w. n.e. i byli zaangażowani politycznie. Teren okręgu Syagriusza stał się jednym z głównych regionów Państwa Frankijskiego Merowingów, Karolingów, Państwa Zachodniofrankijskiego, a potem Królestwa Francji.
