Rozdziały
Węgry nie są krajem, które w świadomości przeciętnego Europejczyka kojarzą się z rzymskim Imperium i zabytkami starożytności. Jednak cała zachodnia część Węgier, na prawym brzegu Dunaju była od czasów panowania Augusta aż do IV – V w. pod panowaniem rzymskim, w składzie prowincji Panonia.
Wielu turystów dowiaduje się o tym fakcie odwiedzając Budapeszt, w którym można zobaczyć pozostałości ogromnego rzymskiego miasta Aquincum, np. amfiteatr wojskowy i cywilny, termy, fundamenty wczesnochrześcijańskiej kaplicy. Pozostałości po rzymskiej obecności na terenie dzisiejszych Węgier nie ograniczają się jedynie do stolicy. Jednym z takich miejsc jest największe miasto komitatu Baranya – Pecz (węg. Pecs), które w starożytności istniała pod nazwą Sopianae. Można tam zobaczyć wczesnochrześcijański cmentarz, wpisany w 2000 r. na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
Historia miasta
Miasto Sopianae zostało utworzone w początkach II w. n.e. przez kolonistów z Italii i innych regionów Panonii w miejscu przecięcia ważnych szlaków komunikacyjnych. Teren zamieszkały był bezpośrednio przed Rzymianami przez Celtów, a pierwsze ślady osadnictwa datowane są na 6000 lat temu. Miasto przetrwało czas kryzysu Imperium w III w. n.e. i w 308 r. n.e. zostało stolicą prowincji Panonia-Valeria (jednej z części podzielonej na mniejsze Panonii). Właśnie na IV w. n.e. datuje się czas rozkwitu miasta oraz powstania większości budynków użyteczności publicznej. Można przypuszczać, że Sopianae było siedzibą chrześcijańskiego biskupstwa. W czasach upadku Cesarstwa na terenie miasta osiedlali się Hunowie, Awarowie i Germanie.
Opis
Centrum starożytnego Sopianae znajduje się na terenie obecnego Pałacu Biskupa w Peczu. W mieście pozostały też fragmenty rzymskiego akweduktu. Jednak główną zabytkiem starożytności jest tu wczesnochrześcijański cmentarz. Nekropolia znajduje się bezpośrednio przed Katedrą Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Odkrytych zostało tutaj ok. 15 grobowców chrześcijańskich, w różnym, mniej lub bardziej fragmentarycznym stanie. Składają się one zwykle z dwóch poziomów: kaplicy grobowej (cellae memoriae), z której pokonując kilka stopni schodów można zejść do komory grobowej (cubiculum, hypogeum). Zbudowane są na planie prostokąta z absydą i sklepieniem kolebkowym. Kaplica, położona wyżej, była przeznaczona prawdopodobnie do sprawowania uroczystości pogrzebowej, a komora tylko dla zmarłych. Ściany ilustrowane są scenami biblijnymi nawiązującymi do Zmartwychwstania, przedstawiają często najważniejsze postaci Nowego Testamentu, podobnie jak w rzymskich katakumbach. Szczególną uwagę przykuwają trzy kaplice:
- zbudowana na planie trójlistnej koniczyny (cella trichora) z trzema absydami, odkryta w 1922 r.
- z siedmioma absydami (cella septichora ), odkryta w latach 1938-39, liczba absyd jest dość niezwykła, a sama nie została dokończona, prawdobobnie rodzina, do której należał grobowiec na fali najazdów Hunów i innych barbarzyńców uciekła z miasta,
- Mauzoleum – o rozmiarach dużo większych niż wszystkie, z marmurowym sarkofagiem i dużo bardziej okazałymi malowidłami ściennymi, odkryte w latach 1975-76.
Kaplica nazywana Mauzoleum na cmentarzu wczesnochrześcijańskim w Peczu
Późniejsze nazwy miasta w innych językach niż węgierskie – łacińskie „Quinque Basilicae” – „Pięć katedr” lub „Quinque Ecclesiae” – „Pięć kościołów”, wywodzi się prawdopodobnie z tego, że do budowy katedry posłużył materiał z pięciu starych chrześcijańskich kaplic. Podaje się niekiedy polską nazwę miasta Pecz – „Pięciokościoły”.
Nekropolia w Peczu jest jednym z najważniejszych tego typu zabytków, jest to jedyne poza Italią, gdzie w chrześcijańskich grobowcach można oglądać ścienne malowidła. Z pewnością jest to miejsce warte odwiedzenia.
