Jeśli znajdziesz błąd ortograficzny lub merytoryczny, powiadom mnie, zaznaczając tekst i naciskając Ctrl + Enter.
Państwo rzymskie istniało praktycznie przez XIII wieków, będąc przez ten czas wielokrotnie czynnikiem nadającym bieg historii. Postanowiłem więc, że historię starożytnego Rzymu opowiadać będę w poszczególnych artykułach niżej zawartych, które niekoniecznie zawsze dotyczyć będą Wiecznego Miasta.
Zachęcam do podsyłania artykułów oraz wskazywania ewentualnych poprawek lub nieścisłości.
Niemal wszyscy lubią zwierzęta. Większość z nas zapewne kiedyś miała, lub obecnie ma jakieś swoje zwierzątko domowe. W tej kwestii niemal nie różnimy się od antycznych Rzymian, którzy również posiadali swoich zwierzęcych przyjaciół i to nie tylko tych, które są dziś najpopularniejsze jak psy czy koty, ale również papugi, węże, lwy, niedźwiedzie czy nawet małpy.
Dzisiaj podróże służbowe są standardem na całym świecie. Mnogość środków transportu, bogata baza noclegowa i inne udogodnienia chociażby telekomunikacyjne sprawiają, że podróżowanie w celach służbowych jest szybkie, wygodne i bezpieczne. A jak takie kwestie wyglądały w rozległym Imperium Rzymskim? Z odpowiedzią przychodzą nam zachowane do dzisiaj szczegółowe, a przez to niezwykle cenne dzienniki i listy pewnego urzędnika, który skrzętnie notował swoje podróże.
Jak powszechnie wiadomo, kobieta w starożytnym Rzymie miała bardzo ograniczone prawa, jednak jej pozycja społeczna była znacznie silniejsza niż Greczynek. Mimo to, nadal pozostawała całkowicie zależna od mężczyzn – najpierw ojca, a później męża. Manus, czyli przechodzenie żony pod władzę męża, było ściśle powiązane z instytucją małżeństwa. Jeśli łączymy pojęcia małżeństwa i manus, wymaga to szerszego wyjaśnienia.
Słowo „bibliotek” (gr. βιβλιοθήκη, pochodzące od greckich wyrazów βιβλίον i θήκη, kolejno tłumaczonych jako książka i zbiornik) funkcjonuje w języku polskim jako nazwa na liczny księgozbiór, zarówno o charakterze prywatnym, będącym dziełem samodzielnego kolekcjonera, jak i publicznym, w postaci państwowej instytucji z wolnym dostępem do zbioru, który regulują określone dla danej placówki zasady. Ta XX-wieczna definicja znacząco odbiega od sposobu funkcjonowania bibliotek i pojmowania ich idei w okresie istnienia starożytnego Rzymu.
Starożytny Rzym to państwo wielokulturowe, które swój względny dobrobyt zawdzięczało umiejętnemu balansowaniu między siłą armii Rzymu na okupowanych terenach, a otwartością na lokalną kulturę i nieingerowaniu w codzienne życie podbitych ludów na tyle na ile to było możliwe. Jednak ta pozorna otwartość Rzymian na te kultury nie była altruistyczna. Ostatecznie znaczący mieszkańcy podbitych terenów przyjmowali rzymski sposób bycia i język, przez co lokalne kultury degradowały spajając się z kulturą łacińską. Jednak w przypadku greki zaszła rzecz całkowicie odwrotna. To Rzymianie po podbiciu Hellady krzewili ten język nie tylko na wschodzie, ale na zachodzie imperium.
We współczesnym świecie reklama towarzyszy nam na każdym kroku. Może dotyczyć wszelkich przejawów ludzkiej aktywności: handlu, polityki, sztuki etc. Chęć promowania własnych wytworów czy też osoby wydaje się wpisana w naturę ludzką. Nie inaczej było w starożytnym Rzymie. Jednakże środki służące rozpowszechnianiu reklamy znacznie różniły się od tych, które znamy dzisiaj.
W antycznym Rzymie najprostszą metodą przekazywania informacji lub treści swojego dzieła było jego wygłoszenie – recytacja (recitatio), która bazowała z pewnością na greckich sympozjach (symposium). Seneka Starszy przekazuje, że niejaki Azyniusz Pollio, który tworzył w czasach panowania Oktawiana Augusta (27 p.n.e. – 14 n.e.) zaprosił gości na czytanie swojego dzieła1. Pliniusz Młodszy, Marcjalis oraz Juwenalis żalą się z kolei, że w ich czasach występowała naprawdę duża ilość osób recytujących swoje utwory.
Edykt Dioklecjana o cenach maksymalnych z roku 301 n.e., znany jako Edictum Diocletiani et Collegarum de Pretiis Rerum Venalium, miał na celu walkę z postępującą inflacją w Imperium Rzymskim, poprzez wyznaczenie maksymalnych cen na ponad 1400 produktów, niewolników czy usługi. Edykt zachował się do naszych czasów częściowo za sprawą fragmentów inskrypcji (w grece i łacinie) na płytach kamiennych odnalezionych głównie na terenach wschodnich Imperium, w 42 miejscach.
Nierówności społeczne panujące w antycznym Rzymie zawsze były duże i wraz z postępującym rozrostem terytorialnym Imperium jedynie się umacniały. Bazując na zachowanych źródłach jesteśmy w stanie zebrać informacje o tym, jak duże dysproporcje panowały w społeczeństwie rzymskim, i jak duży majątek lub zarobki mogli uzyskać obywatele. Postaram się przedstawić wybrane grupy zawodowe i ich „wybitne” osobistości. Majątek lub zarobki idealnie będzie porównać z zarobkami zwykłego żołnierza rzymskiego, cenami niewolników i wybranymi dobrami.
Takie pytanie już na wstępie przysparza nam pewien kłopot. Starożytni terminu „klasa średnia” oczywiście nie znali, co nie oznacza, że nie istniała grupa społeczna usytuowana pomiędzy społeczną elitą a miejską biedotą. Jej zdefiniowanie nie jest jednak łatwe.
