Rozdziały
| Imiona | Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus |
|---|---|
| Panował jako | Imperator Caesar Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus Senior Augustus |
| Czas panowania | 22 marca – 12 kwietnia 238 n.e. |
| Urodzony | ok. 159 n.e. |
| Zmarły | 12 kwietnia 238 n.e. |
Gordian I urodził się około roku 159 n.e. i posiadał imiona Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus. Wraz ze swoim synem Gordianem II był cesarzem przez miesiąc w 238 n.e. – tzw. „Roku Sześciu Cesarzy”. Do jego wyboru doszło w trakcie panowania cesarza Maksymina Traka.
Pochodzenie i rodzina
Mało wiadomo odnośnie wczesnego życia i rodziny Gordiana. Jak podają źródła jego ród był bogaty i miał ekwickie pochodzenie, o licznych powiązaniach z senatorami. Z rodu Gordiana wyróżnił się Herodes Attyk, który na dworze Hadriana i Antoninusa Piusa był słynnym intelektualistą i dostojnikiem państwowym.
Jego praenomen i nomen – Marcus Antonius sugerują, że jego przodkowie od strony ojca otrzymali obywatelstwo za rządów triumwira Marka Antoniusza lub jednej z jego córek w późnej Republice. Cognomen z kolei Gordianus wskazuje, że jego ród mógł wywodzić się z Anatolii (obecna Turcja), a dokładniej Galacji lub Kapadocji.
Zgodnie z Historią Augusta jego matką była Ulpia Gordiana a ojcem rzymski senator Maecius Marullus. Współcześni badacze obalili jednak ojcostwo. Historia Augusta podaje także, że żoną Gordiana była kobieta o imieniu Fabia Orestilla, urodzona około roku 165 n.e., która miała być potomkinią samego Antoninusa Piusa oraz Marka Aureliusza. Jednak współcześni badacze obalili także i tę tezę.
Gordian wraz z małżonką (jakkolwiek miała na imię) miał dwójkę dzieci: syna o imieniu Gordian i córkę Antonię Gordianę (matka przyszłego cesarza Gordiana III). Żona zmarła przed 238 rokiem n.e.
Kariera
Gordian w młodym wieku oddawał się studiom retoryki i literaturze. Podobno za młodu Gordian miał popełnić epopeję w trzydziestu księgach sławiącą cesarzy Antoninusa Piusa i Marka Aureliusza. Brak jednak sukcesów w poezji, zachęcił go do skupienia się na sztuce wystąpień. Zgłębiał dzieła Platona, Arystotelesa, Cycerona, Wergiliusza. Jego przyjacielem był Serenus Sammonika, znawca gramatyki łacińskiej. Podobno po jego śmierci, olbrzymi spadek intelektualisty (60 tysięcy woluminów książek) dostał się w spadku Gordianowi.
Gordian naturalnie wstąpił do armii, gdzie z czasem dorobił się wysokiej rangi. Dało mu to szansę objęcia dowództwa nad legionem IIII Scythica w Syrii. Kariera polityczna Gordiana rozpoczęła się stosunkowo późno. Za rządów Karakalli objął stanowisko edyla. Wówczas to, dzięki licznym igrzyskom i zabawom, zyskał sobie popularność. Był jednak przy tym ostrożny i spokojny, co nie wzbudziło podejrzeń cesarza. Co więcej, na zlecenie władcy Gordian napisał długi poemat Antoninias. Gordian przetrwał niespokojne czasy dynastii syryjskiej, czym udowodnił, że był osobą opanowaną i trzymającą się daleka od wszelkich intryg i konotacji politycznych. W tym czasie Gordian poznał w Antiochii Filostrata, który dedykował swoje dzieło Żywoty sofistów jemu lub jego synowi. Grecki myśliciel kierował się faktem, że Gordian jest potomkiem sławetnego sofisty Herodesa Attyka. Co więcej wspomina rozmowę z Gordianem w świątyni Apollona w Dafne.
Gordian następnie pełnił urząd namiestnika Brytanii w roku 216 n.e., a za panowania Heliogabala objął stanowisko konsula. Gordian w trakcie swojej kariery miał liczne powiązania z senatorami.
Dojście do władzy
W czasie rządów Aleksandra Sewera (222-235 n.e.), w roku 223 n.e. zakończył pełnić konsulat i zaczął starać się o objęcie namiestnictwa w prowincji Africa Proconsularis. Udało mu się to osiągnąć w roku 237 n.e., po tym jak został zamordowany cesarz w Moguntiacum, w Germanii Dolnej.
Nowym imperatorem został Maksymin Trak, który od samego początku był niepopularny i postrzegany za barbarzyńcę. Co więcej, jeden z jego prokuratorów (prowincjonalny urzędnik skupiony na zbieraniu podatków) nakładał bardzo wysokie podatki w Afryce, a za nieprzestrzeganie wytycznych nakładał wysokie kary. Lokalna arystokracja była także fałszywie oskarżana przez cesarskich poborców. Doprowadziło to ostatecznie do buntu w Afryce w roku 238 n.e. Procurator został zabity, a przedstawiciele afrykańskiej arystokracji poprosili Gordiana I o objęcie tronu rzymskiego. Gordian początkowo zaprotestował argumentując, że jest już w podeszłym wieku – miał niemal 80 lat. Ostatecznie jednak zgodził się, przyjął purpurę i przydomek Africanus. Miało to miejsce dnia 22 marca 238 roku n.e.
Z powodu „poważnego” wieku Gordian nalegał, aby współcesarzem mianowany został jego syn Marcus Antonius Gordianus , który tym samym stał się Gordianem II. Kilka dni później uzurpator triumfalnie wkroczył do Kartaginy przy wiwatach tłumu i poparciu lokalnych wyższych warstw. W mieście zaczęto obalać posągi Maksymina, a nowego imperatora witano z olbrzymim szacunkiem. Co więcej, w Rzymie zamordowany został zaufany człowiek Maksymina – prefekt pretorianów. Gordian wysłał także poselstwo pod przywództwem Publiusa Liciniusa Valerianusa do stolicy, aby zyskać poparcie senatu dla swojej osoby. Senat wyraził zgodę na purpurę Gordiana dnia 2 kwietnia, a wiele prowincji opowiedziało się po jego stronie.
W samym Rzymie zapanowała euforia spotęgowana informacją o śmierci znienawidzonego Maksymina Traka. Lud nienawidził władcę i jego poborców podatkowych, którzy szukali wszelkich sposobów na zdobycie pieniędzy. Jak relacjonuje Herodian, w tym czasie ulice Rzymu pełne były samosądów na donosicielach, sędziach, poborcach. Tak te czasy opisał grecki historyk:
Dopuszczano się czynów godnych tylko wojny domowej – i to pod szczytnym hasłem obrony wolności, bezpieczeństwa, pokoju. Każdy bowiem tłum łatwo skłonić do przewrotu, ale lud rzymski szczególnie ulega emocjom, ponieważ stanowi w swej masie zbieraninę najrozmaitszych nacji.
– Herodian, Historia rzymska, VII.7
Upadek
Pomimo początkowych sukcesów, nieoczekiwanie z Numidii przymaszerowały wojska tamtejszego zarządcy Capelianusa – lojalnego stronnika Maksymina. W inwazji wziął udział zaledwie jeden legion IIII Augusta oraz oddziały weteranów. Ojciec z synem mogli liczyć jedynie na lokalną milicję oraz niewyszkoloną piechotę. W bitwie o Kartaginę obroną dowodził Gordian II, który został zabity. Na wieść o tym Gordian I popełnił samobójstwo, wieszając się na pasku. Istnieje także wersja wydarzeń mówiąca, że Gordian I odebrał sobie życie na wieść o marszu Capelianusa, gdyż nie wierzył w zwycięstwo. Ojciec z synem rządzili ledwie 21 dni.
Podsumowanie
Gordian, bazując na źródłach, był człowiekiem o łagodnym uosobieniu. Wraz z synem był dobrze wykształcony oraz pałał się pisarstwem. W swoich rządach obaj jednak bardziej skupiali się na sferze intelektualnej. Zmusza nas to do stwierdzenia, że nie wykazywali oni cech charakterystycznych dla dobrego przywódcy i polityka.
Senat kontynuując bunt wobec władzy Maksymina Traka, cesarzami mianował Pupiena i Balbina. Co więcej, pod koniec 238 roku n.e. cesarzem obwołany zostanie Gordian III – wnuk Gordiana I.
