Rozdziały
| Imiona | Flavius Gratianus |
|---|---|
| Panował jako | Flavius Gratianus Augustus |
| Czas panowania | 25 lutego 364 – 25 sierpnia 383 n.e. |
| Urodzony | 18 kwietnia lub 23 maja 359 n.e. |
| Zmarły | 25 sierpnia 383 n.e. |
Gracjan (Flavius Gratianus) urodził się 18 kwietnia lub 23 maja 359 roku n.e. w Sirmium (obecnie Sremska Mitrovica, Serbia). Gracjan był rzymskim cesarzem od 367 do swojej śmierci w 383 roku n.e. Był najstarszym synem Walentyniana I oraz Mariny Sewery.
Głównym nauczycielem Gracjana był Auzoniusz, który cenił swojego podopiecznego zwłaszcza za tolerancję, którą mu wpajał od najmłodszych lat. Gracjan pomimo młodego wieku towarzyszył także bojowemu ojcu w kampaniach wojennych nad Renem i Dunajem.
Jego pierwszą żoną była Flawia Maksyma Konstancja, córka Konstancjusza II. Jego drugą żoną była Leta. Z obu związków nie miał dzieci.
Panowanie
Dnia 24 sierpnia 367 roku n.e. Gracjan otrzymał od swojego ojca tytuł Augustus. Po jego niespodziewanej śmierci przejął władzę nad zachodnią częścią Cesarstwa dnia 17 listopada 375 roku n.e. Nieoczekiwanie sześć dni później jego brat przyrodni – Walentynian II – w wieku 4 lat został uznany cesarzem przez ambitnych ministrów Walentyniana I. 16-letni Gracjan wspaniałomyślnie uznał jego prawa do władzy, przyznając mu Afrykę, Ilirię oraz Italię, a samemu sobie pozostawiając Galię i Brytanię, gdzie toczyły się zagorzałe walki z barbarzyńcami. Mimo że oficjalnie było 3 władców w cesarstwie (na wschodzie Walens – brat Walentyniana I, a na zachodzie wspomniani bracia) to de facto władzę i kontrolę pełnili jedynie Walens oraz Gracjan.
Gracjan w podejmowaniu decyzji opierał się głównie na doświadczeniu byłych współpracowników ojca m.in. króla Franków Mallobaudesa. Dzięki ich wiedzy wojskowej pokonał jedno z zaborczych plemion Alamanów w maju 378 roku w bitwie pod Argentovarią, a następnie wyprawił się w górę Renu na ziemie przeciwnika. Sukces kampanii Gracjana był kompletny. Armia rzymska zablokowała armię Alamanów i zmusiła do rozejmu; wielu młodych barbarzyńców trafiło do rzymskiej niewoli i armii.
Dnia 9 sierpnia 378 roku n.e. rzymskie wojska, pod dowództwem Walensa, zostały rozgromione przez Gotów pod Adrianopolem. Walens, pomimo obietnicy wsparcia go przez Gracjana, zdecydował się samotnie rozprawić z wrogiem. Zakończyło się to katastrofą, w tamtych czasach porównywaną z klęską pod Kannami. Zginęło 40 tysięcy ludzi; a wśród nich sam cesarz. Gracjan zdając sobie sprawę z beznadziejności sytuacji, kiedy Goci grasowali po terenach Cesarstwa daleko od Dunaju, a Galia narażona była na kolejną inwazję Germanów, zmuszony został się wycofać i mianować na współrządcę osobę, która swoim silnym charakterem ustabilizuje sytuację na wschodzie. W tym celu powołał dnia 19 stycznia 379 roku n.e. Teodozjusza, syna byłego i sławnego wodza o takim samym imieniu, na władcę we wschodnim cesarstwie. Jak się okazało decyzja ta była zbawienna, gdyż w niecałe cztery lata cesarz Teodozjusz I, wykorzystując podziały wśród Gotów, doprowadził do ich ujarzmienia i utwierdzenia porozumienia sojuszem.
Gracjan w swoich rządach wyróżniał się energicznością oraz skutecznością działań. Posiadał szacunek wśród armii oraz ludu rzymskiego. Wraz jednak ze śmiercią lub odsunięciem od władzy kolejnych zaufanych ludzi, Gracjan zaczął tracić dobrą opinię, a jego decyzje były niezrozumiałe. Na jego decyzje wpływ stracił zwłaszcza Auzoniusz; którego wyparły ortodoksyjne, chrześcijańskie kazania arcybiskupa Abrożego. To za jego namową starorzymskie wierzenia były ograniczane, a państwowym wyznaniem stało się chrześcijaństwo nicejskie (tzw. edykt tesaloński z 380 roku n.e.); zakazano także głoszenia twierdzeń arianizmu i innych sekt chrześcijańskich, które uznano za herezję. Gracjan był także pierwszym władcą Rzymu, który odmówił przyjęcia urzędu najwyższego kapłana pontifex maximus oraz kazał ponownie usunąć ołtarz Wiktorii z Senatu, pomimo protestów senatorów.
Na domiar wszystkiego młody cesarz przestał interesować się sprawami państwa, na rzecz polowań oraz zainteresowania się sztuką wojskową Scytów. Gracjan ustanowił nawet scytyjski oddział łuczników swoją gwardią cesarską, co było nieakceptowalne nawet dla germańskich oddziałów.
Śmierć
Punktem zapalnym było wystąpienie cesarza w stroju scytyjskim. Jeden z rzymskich wodzów w Brytanii, Magnus Maksymus, zdecydował się wykorzystać sytuację i przejąć władzę. Ruszył z dużym wojskiem do Galii, gdzie jednak nie napotkał żadnego oporu; żołnierze i dowództwo opuściło Gracjana, który musiał uciec z Lutecji (Paryża) do Lugdunum (Lyonu). Za łapówkę wydano go w ręce jednego z wodzów Maksymusa – Adragancjusza – i zabito dnia 25 sierpnia 383 roku n.e.
