Rozdziały
Gajusz Cilniusz Mecenas (Caius Cilnius Maecenas) urodził się około 70 roku p.n.e. Dokładna data urodzenia jest nieznana, ale sytuuje się na pewno pomiędzy 73 a 63 rokiem p.n.e. Rzymski polityk, doradca i przyjaciel Oktawiana Augusta, poeta i patron poetów, między innymi Wergiliusza, Horacego i Propercjusza. Jego nazwisko stało się nazwą protektora sztuki i nauki.
Był potomkiem etruskiej rodziny, o czym świadczy nazwisko rodowe Cilnius, przyjęte etruskim zwyczajem po matce i etruska końcówka – as (Maecenas). Korzenie jego rodu miały sięgać aż króla Porsenny. Jego rodzina należała do stanu ekwitów. Mecenas uzyskał gruntowne wykształcenie w zakresie greckiej i rzymskiej literatury.
Zgromadził duży majątek, zarówno odziedziczony po przodkach, jak i nabyty dzięki hojności Augusta. Z tego powodu zrezygnował prawdopodobnie z typowej rzymskiej kariery urzędniczej, gdyż z racji przynależności do stanu ekwitów nie mógłby osiągnąć godności zarezerwowanych dla stanu senatorskiego, a majątek i wpływy do tego go predestynowały.
Całe życie był przyjacielem i doradcą Oktawiana Augusta. W czasie zamachu na życie Cezara, przebywał razem z Oktawianem w Apolonii, być może jako kierownik uczelni. Około 40 roku p.n.e. działał w celu skaptowania obrońcy zasad republiki Sekstusa Pompejusza dla stronnictwa Oktawiana. Doprowadziło to do małżeństwa Oktawiana z kuzynką Pompejusza – Skrybonią. W tym samym czasie doprowadził do zawarcia przymierza Oktawiana z Markiem Antoniuszem w Brundyzjum (Brindisi), kończącego walki zbrojne i przypieczętowanego małżeństwem Antoniusza z siostrą Oktawiana – Oktawią. Zaufanie do Mecenasa potwierdził Oktawian, powierzając mu zarządzanie Rzymem i Italią w czasie swych walk z Sekstusem Pompejuszem w 36 roku p.n.e. i ostatecznej rozprawy z Antoniuszem na wschodzie i w Egipcie w 31 roku.
Swoją pozycję umocnił Mecenas udaremniając spisek na życie Oktawiana powracającego do Rzymu z Egiptu. Udało mu się jednocześnie zapobiec typowym w czasie walk o panowanie nad Imperium krwawym proskrypcjom, co zjednało mu opinię osoby łagodnej i humanitarnej. Mimo iż nie zajmował żadnego oficjalnego stanowiska, we wpływie na udział w rządach przy Oktawianie, rywalizował skutecznie z Markiem Agrypą. Znaczenie polityczne Mecenasa osłabło znacznie po 23 roku p.n.e. Znalazł się wówczas w konflikcie sumienia pomiędzy Oktawianem a rodziną swojej żony, Terencji. Jej brat adopcyjny, Warron Murena planował spisek i morderstwo Oktawiana Augusta. Spisek wykryto, a Mecenas ostrzegł szwagra poprzez żonę o grożącym mu niebezpieczeństwie. Nie zapobiegło to wykonaniu wyroku, spowodowało jednak całkowite odsunięcie Mecenasa od spraw państwowych na rzecz Marka Agrypy. Potrafiący rozdzielić politykę od spraw osobistych August zachował jednak przyjazne stosunki z Mecenasem do jego śmierci. Z życia politycznego wycofał się w roku 18 p.n.e.
Jak nam przedstawiają sylwetkę Mecenasa antyczni autorzy. Paterkulus, rzymski historyk (19 p.n.e. – 31 n.e.) tak go opisuje:
Odpowiedzialnym za ład w mieście był wtedy Gajusz Mecenas. Potomek rycerskiej, lecz okrytej blaskiem rodziny, w razie potrzeby potrafił Mecenas dosłownie obywać się bez snu, przejawiając dalekowzroczność i aktywność, gdy natomiast sytuacja pozwalała na to, bez reszty oddawał się rozkoszom odpoczynku, goniąc za zbytkiem bardziej niemal niż kobieta. Ceniony przez Cezara na równi z Agrypą, mniej był jednak obsypany zaszczytami: całe życie przeżył poprzestając na odznace stanu rycerskiego, wąskim rąbku purpury. Mógł zajść tak samo wysoko jak Agrypa, lecz nie przejawiał w tym kierunku aspiracji.
Z wielkim spokojem, nie dając nic poznać po sobie, śledził Mecenas plany szalonego młodzieńca. Kiedy doszedł do wniosku, że pora działać, ze zdumiewającą szybkością, bez żadnych wstrząsów w życiu państwa i obywateli, zlikwidował spisek, dławiąc w zarodku groźne zarzewie nowej wojny domowej. Lepidus za przewrotne zamiar poniósł karę.
– Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, 88
Patron sztuki
Swojego dużego majątku używał dla hojnego wspomagania współczesnych mu twórców. Jako zwolennik wprowadzanego przez Oktawiana Augusta nowego ustroju, starał się wpłynąć na twórców, aby użyli swych talentów w interesie tworzącego się systemu władzy. Temu celowi przyświecały inspirowane przez Mecenasa Georgiki Wergiliusza, propagujące popierany przez Oktawiana nawrót do starorzymskich wartości życia wiejskiego. Był więc Mecenas prekursorem mecenatu politycznego. Wspierał również Horacego i Sekstusa Propercjusza. Skupił wokół siebie grono literatów nie szczędząc funduszy zarówno dla nich, jak i na prowadzenie dość zbytkownego i zabawowego stylu życia. Był zresztą za to krytykowany przez Senekę. Sam również pisał wiersze i tworzył prozę. Do dziś zachowały się nieliczne fragmenty. Nie były to chyba jednak utwory, szczególnie proza, najwyższego lotu. Oktawian August po przyjacielsku krytykował jego twórczość. Mniej pobłażania mieli dla niej później Seneka i Kwintylian.
Śmierć
Zmarł bezdzietnie w 8 roku p.n.e. Swój wielki majątek, między innymi piękny pałac i ogrody na Eskwilinie, zapisał Oktawianowi, twórcy Cesarstwa Rzymskiego.
