Rozdziały
W Muzeach Kapitolińskich możemy podziwiać kolosalnych rozmiarów marmurową rzeźbę, przedstawiającą Marsa Mściciela (Mars Ultor). Nie jest to jednak zwyczajne wyobrażenie Marsa – zdaniem niektórych badaczy, w tym przypadku bóg ma rysy Pyrrusa, wielkiego wodza i króla Epiru.
Pyrrus
Żyjący na przełomie IV i III w. p.n.e. Pyrrus (Pyrrus I), był królem Epiru wywodzącym się z plemienia Mollossów. Jego panowanie było ukierunkowane na przekształcenie Epiru w imperium. Konsekwentnie dążąc do realizacji tego zamierzenia Pyrrus toczył nieustanne wojny: m.in. z Macedonią, Rzymem czy Kartaginą. Wezwany przez greckie kolonie (Magna Graecia) walczył z Rzymem o dominację w południowej Italii. Podczas tej wojny odniósł szereg zwycięstw nad Rzymianami, w tym pod Herakleą i Ausculum, jednak poniesione w tych bitwach straty były ogromne (szczególnie pod Ausculum), stąd wzięło się popularne określenie „pyrrusowe zwycięstwo”.
Pyrrus zginął podczas szturmu na Argos, walcząc w pierwszej linii wzorem Aleksandra Wielkiego. W osobie króla Epiru świat hellenistyczny stracił jednego ze swych najzdolniejszych wodzów oraz autora niezachowanych prac z dziedziny wojskowości, a także pamiętników. Następcą Pyrrusa na tronie Epiru został jego syn – Aleksander II.
Kolos z Kapitolu
Omawiany posąg jest jedną z tych rzeźb eksponowanych w Muzeach Kapitolińskich, które robiąc największe wrażenie na odwiedzających. Marsa Mściciela odkryto w XVI w. na terenie dawnego Forum Nerwy, wtedy też na podstawie detali (wizerunków słoni przy frędzlach pancerza) uznano, że pierwowzorem postaci boga był Pyrrus. Figura początkowo zdobiła domy rzymskich patrycjuszy, aż w 1736 roku przejął ją papież Klemens XII i cztery lata później umieścił na Kapitolu.
Najprawdopodobniej zachowana rzeźba jest kopią figury pierwotnie wykutej w czasach Augusta i ustawionej w świątyni Marsa na Forum Augusta w Rzymie, w charakterze rzeźby kultowej. Rzeźbiarz, twórca oryginału, starał się w swoim przedstawieniu uchwycić styl artystyczny stosowany w IV w. p.n.e., czyli w czasach Pyrrusa.
Zachowany egzemplarz powstał najprawdopodobniej w czasach panowania Antoninów koniec panowania Trajana, lub początek panowania Hadriana), na co wskazuje kilka detali (szczególnie szczegółów włosów i brody), charakterystycznych dla sztuki tego okresu, a które z pewnością odróżniały go od augustiańskiego oryginału. Część badaczy uważa, że antoniniańskie korekty dowodzą, że kolos nie był wykorzystywany jako rzeźba kultowa, a raczej jako ozdoba na Forum Nerwy, gdzie został odnaleziony.
