Rozdziały
Lapis Niger jest to najstarszy (prawdopodobnie z około 500 roku p.n.e.) i przez długi czas najważniejszy dla Rzymian monument na Forum Romanum. Położony jest naprzeciw Kurii, niedaleko łuku Septymiusza, otoczony przez fragmenty muru, w pobliżu Rostra (Mównicy).
Lapis Niger nie jest kamieniem, lecz miejscem przykrytym płytami z czarnego (stąd nazwa „czarny kamień”) marmuru, gdzie według legendy został zabity lub wzięty do nieba Romulus. Monument ten nazywany jest w związku z tym także grobem Romulusa. Niektórzy antyczni pisarze uważali, że był to grób Hostiusza Hostyliusza (dziadka jednego z królów) lub Faustulusa (ojca legendarnych bliźniaków). Źródła starożytne wspominają też o istniejącym tu sanktuarium Wulkana (Vulcanal).
Czarne marmurowe płyty umieszczono w bruku zapewne w II połowie I wieku p.n.e., za rządów Juliusza Cezara. Wtedy też przebudowano Forum i Comitium (miejsce zgromadzenia ludowego), tworząc prostokąt o wymiarach 4 na 3,5 metra, i otaczając go kamiennym murkiem. W ten sposób wydzielono ważne dla Rzymian miejsce; które jednak nie było dla nich samych do końca jasne. Lapis Niger uważano za miejsce ogromnej świętości i odnoszono się do niego z szacunkiem.
Najwcześniejsze zapisy rzymskie, odnoszące się do tego miejsca, wskazują że miejsce to było suggestum (tutaj pierwsi królowie zwracali się do tłumu i Senatu).
Odkrycie Lapis Niger
Do odkrycia tajemnicy Lapis Niger doszło na przełomie XIX i XX wieku w trakcie wykopalisk prowadzonych przez archeolog Giacomo Boni. Prace badawcze pod czarnym płytami pozwoliły odkryć znacznie starsze konstrukcje, m.in. ołtarz, fragment kolumny czy kamienny słup ze starołacińską inskrypcją (napisaną bustrofedonem – sposób pisania w kolejnych wierszach tekstu na przemian od prawej do lewej, i od lewej do prawej). Napis ten jest zapewne najstarszym tekstem w tym języku.
Jak się okazuje starożytni Rzymianie celowo zasypali to miejsce, a badacze tłumaczą, że niegdyś mogło się tu rzeczywiście znajdować sanktuarium Wulkana. Dowodem na to są odkryte pozostałości po darach wotywnych, które składali mieszkańcy miasta.
Inskrypcja starołacińska
Inskrypcja jest znacznie uszkodzona i nie umiemy jej odczytać. Są różne hipotezy, co do jej przekazu. Jedni uważają, że zawiera klątwę, jaka groziła za sprofanowanie tego miejsca, a której podlegali nawet królowie. Dionizjusz z Halikarnasu uważał, że było to epitafium Hostyliusza, które podkreślało jego męstwo w walce z Sabinami lub było to uhonorowanie zwycięstwa Romulusa.
Tablicę wydatowano na środek okresu królewskiego (lata około 570-550 n.e.). i jest ona jedną z najwcześniejszych znanych inskrypcji łacińskich.
