Lucjusz Kwinkcjusz Cincinnatus (Lucius Quinctius Cincinnatus – „Kędzierzawy”), nazywany Cyncynatem żył w V wieku p.n.e. Był to patrycjusz rzymski, konsul roku 460 p.n.e., który jako rolnik objął urząd dyktatora.
Cincinnatus był przeciwnikiem prób podniesienia prawnej pozycji plebejuszy w rzymskim społeczeństwie. Jego syn Caeso Quinctius, podobnie jak ojciec był przeciwnikiem plebejuszy i starał się ograniczać ich prawa. Często próbował zdeprecjonować rolę tej warstwy w życiu politycznym kraju, czyniąc to nieraz wbrew legalnemu porządkowi. W 461 roku p.n.e. jego działania, uniemożliwiania zabierania głosu przez trybunów plebejskich na Forum, spotkały się z oskarżeniem o łamanie porządku rzymskiego. Caeso został zwolniony za kaucją, po czym uciekł do Etrusków. Następnie skazano go na śmierć, a jego ojciec musiał sprzedać duże połacie ziemi i skupić na pracy w swoim małym gospodarstwie. Poprzez swoją ciężką i żmudną pracę Cincinnatus oraz jego rodzina potrafili się wyżywić i przetrwać czas niewygody.
W 460 roku p.n.e. Cincinnatus obwołany został konsulem. Podczas sprawowania urzędu, jego głównym przeciwnikiem był trybun ludowy Gaius Terentilius Harsa, który chcąc wykorzystać wojnę Rzymu z Wolskami starał się przeforsować reformy mające na celu spisanie prawa zwyczajowego, odnoszącego się do patrycjuszy i plebejuszy. Starania polityczne o taki kodeks za skutkować miały z czasem spisaniem Prawa XII Tablic w latach 451-449 p.n.e.
W 458 roku p.n.e. miały miejsce walki z Ekwami i Sabinami. Konsul rzymski Minucius Esquilinus poprowadził armię przeciwko przeciwnikom. Została ona jednak zaskoczona przez duże siły Ekwów w Górach Albańskich, gdzie musiała odpierać oblężenie. Paru rzymskich jeźdźców uciekło z oblężonego miasta i udało się do stolicy z informacją o wydarzeniach na froncie. Senat wpadł w panikę i zdecydował się zezwolić drugiemu konsulowi Horatiusowi Pulvillusowi mianowanie dyktatora. Ten, na to stanowisko, mianował Cincinnatusa, na okres sześciu miesięcy.
Według legendy Senat dokonał wyboru, gdy Cincinnatus orał pole. Posłowie, wysłani przez Senat, najpierw nakazali mu założyć togę i dopiero, gdy Cincinnatus pojawił się w stosownym stroju, przekazali mu wieść o wyborze. Cincinnatus następnie udał się do miasta przez Tyber na łodzi, dostarczonej przez senatorów. Na brzegu przywitało go trzech synów, większość senatorów oraz kilku liktorów, którzy mieli mu towarzyszyć oraz go chronić.
Tego, co następuje, niech posłuchają ci, którzy mają w pogardzie w porównaniu z bogactwami wszystko, co człowiek może posiadać, i którzy sądzą, że dostojeństwo i cnota mogą istnieć tylko w ludziach bogatych. Otóż Lucjusz Kwinkcjusz, jedyna w danej sytuacji ostoja narodu rzymskiego, uprawiał osobiście czteromorgowe pole, zwane obecnie błoniami Kwinkcjusza, za Tybrem, naprzeciw miejsca, gdzie dziś są doki okrętowe. Tam to zastali go posłowie — albo przy kopaniu rowu, wspartego na łopacie, albo przy oraniu — jedno jest pewne, że był w danej chwili zajęty pracą na roli; po wzajemnych powitaniach poprosili go, by odziany w togę zechciał wysłuchać zleceń senatu wraz z najlepszymi życzeniami dla niego osobiście i dla państwa. Zdziwił się mocno, zapytał, czy stało się co złego i kazał żonie Racylii natychmiast przynieść togę z chaty. Otarł z siebie kurz i pot, ubrał się w togę i wystąpił przed posłów, a ci witają go jako dyktatora, składają powinszowania, wzywają do Rzymu i opowiadają, jaki strach opanował wojsko.
– Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, III.26
Następnego ranka Cincinnatus wkroczył na rzymskie Forum i nominował na urząd magister equitum (w razie nieobecności dyktatora magister equitum zastępował go i miał takie same uprawnienia) Luciusa Tarquitiusa, który uważany była za jednego z najlepszych żołnierzy Rzymu. Następnie udał się na obrady zgromadzenia ludowego i wydał rozkaz zmobilizowania wszystkich mężczyzn zdolnych do walki i zgromadzenia ich na Polu Marsowym. Z gotową armią wyruszył z miasta w kierunku Ekwów, z którymi starł się w bitwie pod Mons Algidus. Cincinnatus osobiście poprowadził piechotę, kiedy jego zastępca Tarquitius dowodził jazdą. Atak z dwóch stron zaskoczył Ekwów, którzy ponieśli dotkliwą porażkę. Ekwowie wysłali specjalne posłannictwo z prośbą o nie mordowanie jeńców. Cincinnatus chcąc uniknąć niepotrzebnego przelewu krwi zgodził się na warunki pod warunkiem, że ci dostarczą mu ich wodza Gracchusa Cloeliusa oraz jego oficerów w łańcuchach. Rzymianie utworzyli specjalne jarzmo sporządzane z trzech włóczni, z których dwie wbijano na sztorc w ziemi, a trzecią przywiązywano w poprzek u góry. Pokonani bez zbroi i broni musieli pod nim przejść głęboko zgięci, lub nawet się przeczołgać. Była to typowa kara Rzymian na pokonanym wrogu, mająca na celu upodlenie i zhańbienie godności.
Po odniesionym zwycięstwie nad Ekwami, Sabinami i Wolskami oraz odbytym triumfie Cincinnatus natychmiast zrzekł się urzędu i związanej z nim nieograniczonej władzy, by powrócić do pracy na roli. Stał się przez to symbolem cnót obywatela rzymskiego, zwłaszcza wśród arystokracji rzymskiej, która uważała go za bohatera wczesnego Rzymu.
Cincinnatus został powtórnie dyktatorem w 439 roku p.n.e., kiedy to musiał zdławić konspirację Spuriusa Maeliusa, który prawdopodobnie planował zostać królem Rzymu. Cincinnatus został mianowany przez swojego starego przyjaciela i członka rodziny, Titusa Quinctiusa Capitolinusa Barbatusa, konsula roku 439 p.n.e.
Cincinnatus był wielokrotnie przywoływanym wzorem cnót obywatelskich. Jego dokonania opisał rzymski historyk Tytus Liwiusz, i właśnie dzięki niemu Cincinnatus okazał się jedną z najpopularniejszych postaci starożytności rzymskiej znanych literaturze i historiografii europejskiej epoki nowożytnej.
