Rozdziały
Kohorta (cohors; liczba mnoga cohortes) była to jednostka taktyczna armii rzymskiej licząca 3 manipuły, czyli 6 centurii. Odpowiednik ilościowy współczesnego batalionu. Legion liczył dziesięć kohort. W czasach Juliusza Cezara liczyła 600 ludzi. Nazewnictwo kohort było nieskomplikowane: „pierwsza kohorta”, „druga kohorta” itd. Za Cesarstwa Rzymskiego pierwsza kohorta legionu – cohors miliaria – liczyła 800 żołnierzy (5 centurii po 160 żołnierzy); pozostałe – cohortes quingenariae – po 480 (6 centurii po 80 żołnierzy). Kohorty nie miały w normalnych warunkach własnego dowódcy, lecz były w czasie walki dowodzone przez najwyższego stopniem centuriona. Pierwsza kohorta dowodzona była przez Primus Pilus (najwyższy rangą centurion w legionie). Kohorta ta dzierżyła sztandar i orła legionu w czasie walki, czyniąc ją najbardziej doświadczoną i prestiżową jednostką. Zwiększenie liczebności i znaczenia pierwszej kohorty nastąpiło w I wieku n.e.
Centurioni kolejnych sześciu centurii (od najmniej do najbardziej prestiżowego stanowiska): hastatus posterior, hastatus prior, princeps posterior, princeps prior, pilus posterior i pilus prior.
Kohorta liczyła najczęściej około 480 żołnierzy. Każda z 6 centurii (centuriae) składała się z 80 ludzi, gdzie każda dowodzona była przez centuriona, wspieranego przez młodszego oficera. Centuria na przestrzeni dziejów liczyła od 60 do 80 ludzi.
Kohorta jako jednostka taktyczna powstała w wyniku reform Mariusza przeprowadzonych około 108 roku p.n.e. Znosiła system manipułowy i podział legionistów na hastati, principes i triarii (choć w nomenklaturze rzymskiej nazwy te pozostały, lecz oznaczały po prostu poszczególne, identycznie wyposażone kohorty). Wraz ze zniesieniem „klas” żołnierzy ujednolicono uzbrojenie.
Warto odnotować, że pierwsza wzmianka o kohorcie pojawia się u Polibiusza, a dotyczy walk w Hiszpanii prowadzonych przez Scypiona Afrykańskiego Starszego w czasie II wojny punickiej. Wzmianka ta pokazuje, że koncepcja większych związków taktycznych niż manipuł była znana wcześniej, jednak wszyscy historycy są zgodni, że był to jednorazowy zabieg.
Rodzaje kohort rzymskich
- Cohors alaria – jednostka sojusznicza lub auxilia
- Cohors classica – jednostka auxlia pierwotnie sformowana z żeglarzy piechoty morskiej
- Cohors equitata – jednostka piechoty auxilia z doczepioną eskadrą jazdy
- Cohors peditata – jednostka piechoty
- Cohors sagittaria – jednostka łuczników
- Cohors speculatorum – jednostka strażnicza Marka Antoniusza, skomponowana ze zwiadowców
- Cohors torquata – jednostka auxilia nagrodzona torques (wojskową dekoracją)
- Cohors tumultuaria (od tumultus – „chaos”) – nieregularna jednostka auxilia
Kohorty auxilia mogły być quinquagenaria (czyli nominalnie 500 żołnierzy) lub milliaria (1000 ludzi).
Inne kohorty rzymskie
W Rzymie występowały także paramilitarne kohorty, które nie należały do legionu:
- Dziewięć kohort pretorianów (cohortes praetoriae).
- Cohors togata – jednostka pretorianów ubranych „po cywilnemu”, wypełniających swoje obowiązki wewnątrz świętego centrum Rzymu (pomperium), gdzie zbrojne siły nie mogły przebywać.
- Cohortes urbanae – „kohorty miejskie”; milicja patrolująca stolicę.
- Cohortes vigilum – „wigilowie”; służby porządkowe, milicja i straż pożarna.
- Cohors Germanorum – jednostka germańskiej straży przybocznej cesarza (Germani custodes corporis)
