Spis legionów rzymskich

Do I wieku p.n.e. legiony rzymskie były powoływane na potrzeby kampanii wojennych, a następnie po ich zakończeniu rozwiązywane. Żołnierzy zaciągano w ramach poboru powszechnego i obowiązującego cenzusu lub – od reform Mariusza (koniec II wieku p.n.e.) – werbowano ochotników. Mnogość operacji wojskowych oraz rozrastające się Imperium powodowały, że legiony zaczęły się przekształcać w stałe oddziały, które pozostawały na konkretnych terenach, jeszcze na długo po zakończeniu działań wojennych.

Legiony rzymskie

Początek istnienia legionów rzymskich, które nie były rozwiązywane po zakończeniu działań wojennych, jest określony na rok 84 p.n.e kiedy to Pompejusz Wielki zwerbował dla siebie, a zarazem dla Rzymu, pierwszy legion. Olbrzymia ilość legionistów została powołana w trakcie wojen domowych w latach 49 – 30 p.n.e. przez rywalizujących ze sobą wodzów: Cezara, Pompejusza, Oktawiana, Antoniusza, Brutusa oraz Kasjusza.

Kiedy Oktawian August został jedynym władcą Rzymu w 30 roku p.n.e., po zwycięskiej bitwie pod Akcjum, natychmiast rozwiązał około połowę z ponad 50 istniejących w tym czasie legionów. Pozostałe 28 legionów stało się podstawą armii rzymskiej okresu pryncypatu (lata 27 p.n.e. – 284 n.e.). Większość z nich przetrwała ponad trzy wieki. Kolejną reformą była ta za czasów Oktawiana Augusta, kiedy pierwszy princeps wprowadził wiele udoskonaleń i modernizacji w armii rzymskiej. Liczebność kohort zredukowano z 600 do 480 żołnierzy, co oznaczało sprawniejsze działanie i efektywność. Cesarz August oraz jego następcy przekształcili legiony w stałe jednostki, obsadzane przez zawodowych żołnierzy na okres 25 lat.

Podczas istnienia dominatu (późne lata cesarstwa, 284 – 476 n.e.) legiony wciąż miały charakter profesjonalny, jednak wiedza na ich temat jest znacznie mniejsza, w porównaniu z wcześniejszym okresem. Pewnym jest to, że legiony późnego cesarstwa zupełnie się różniły pod względem wielkości, struktury i taktyki od swoich poprzedników. Wynikało to z przeprowadzonych reform wojskowych cesarzy Dioklecjana i Konstantyna Wielkiego oraz ewolucji prowadzenia walki w wieku IV n.e. Duże znaczenie zdobyły oddziały mobilne i zwrotne, zwłaszcza konnica, z racji na liczne zagrożenia na granicach i możliwość szybkiego wsparcia.

Największa rewolucja w liczebności i składzie legionu nastąpiła za tetrarchii – szerzej w czasach od Dioklecjana do Konstantyna – gdy liczebność legionu spadła do ok. 30% swojego poprzednika; za to liczebność poszczególnych jednostek znacznie wzrosła. Nie tylko werbowano nowe, ale i dzielono stare, stąd przy nazwach określenia o typie seniores czy iuniores. Również system numeracji wcale nie ułatwia nam uporządkowania sytuacji. Musimy, bowiem pamiętać że wcześniej dwie republikańskie armie konsularne składały się z 2-óch legionów każda, czyli mieliśmy do czynienia z Legio I, Legio II, Legio III i Legio IV. Następne nosiły odpowiednio wyższe numery lub same nazwy bez nich. Warto nadmienić, że nie zachowały się dane odnośnie legionów republikańskich. Trudno też mówić o jakiejkolwiek ciągłości, gdyż legion werbowano na określony czas, a następnie rozpuszczano. W razie wyniszczenia jednostki rozwiązywano ją a powoływano następną.

System zmienił się za wojen domowych I i II triumwiratu, gdy zaczęto stosować uzupełnienia zamiast rozwiązywania wykrwawionych jednostek. Jednak każdorazowy zwycięzca zostawał z potężną armią – swoją i przeciwnika – i co najmniej część wojska musiał rozpuścić. Dla przykładu pompejańczycy dysponowali ponad 30 legionami, a przez szeregi Cezara przewinęło się około 51. Charakterystyczne, że obaj unikali w czasie, gdy nie byli konsulami, tworzenia jednostek o numerach I-IV. Jednak pozostałe przeważnie się powtarzały.

Podobna sytuacja była w następnej wojnie domowej, gdy mieliśmy do czynienia z trzema wielkimi armiami: Oktawiana, Antoniusza i Lepidusa. Dawało to w sumie ponad 60 legionów do „zagospodarowania” przez zwycięzcę tzn. jak wiemy Oktawiana Augusta. Armia, która pozostała po demobilizacji składała się z legionów po każdym z triumwirów stąd często powtarzające się numery. Za cesarstwa, zarówno za pryncypatu jak i później po Dioklecjanie, nie pilnowano ogólnej numeracji, lecz kolejne numery nadawano w ramach nazwy – np. I, II, III, IV, V, VI Parthica – utworzone od Septymiusza Sewera po Dioklecjana.

Podobnie było z przydomkami. W miarę upływu czasu nadawano lub zmieniano następne i dla przykładu mamy Legio XI Claudia Pia Fidelis, co sugeruje powołanie go na czasy Klaudiusza, a nie jak było Cezara. Przydomek legion otrzymał od właśnie Klaudiusza za udział w stłumieniu buntu – sto lat od powstania jednostki.

Kary dla legionów

Największą karą jaka mogła spotkać legion, było całkowite rozwiązanie jednostki. Spotkało to m.in. trzy zbuntowane legiony nadreńskie: I i IV Macedonica oraz XVI Gallica. Legiony te przyłączyły się do powstania Juliusza Civilisa (lata 69-70 n.e) w Galli. Po stłumieniu powstania przez Petiliusa Cerialisa, cesarz Wespazjan rozwiązał te legiony. W miejsce shańbionych legionów, powołał on wraz z synem Domicjanem, nowe oddziały. W części składały się one ze zbuntowanych żołnierzy, ale legiony te miały już inne nazwy. Nowe dwa legiony wysłano z dala od Germanii.

Inną ciężką karą było zdziesiątkowanie (lub decymacja od słowa decimatio) jaką stosowano wobec tchórzliwej bądź zbuntowanej grupy żołnierzy w armii rzymskiej. Oddział skazany na zdziesiątkowanie (np. kohorta) był dzielony na grupy żołnierzy po dziesięciu. Każdy losował losy (tzw. sortition) i ten któremu się nie powiodło (miał najkrótszą słomę) zostawał zabity przez swoich dziewięciu towarzyszy poprzez ukamienowanie, bądź ubicie pałkami (tzw. fustuarium). Ci którzy przeżyli otrzymywali jęczmień zamiast pszenicy i karani byli dodatkowo kwaterowaniem poza umocnionym obozem do czasu, aż zmazali swoje przewiny w walce.

Zestawienie legionów rzymskich

Legiony powstawały, walczyły i stacjonowały w różnych okresach, na różnych obszarach Imperium i poza nim. Skupiłem się na zgromadzeniu, w miarę możliwości, wszelkiej wiedzy na ich temat oraz stworzeniu pełnego wykazu.

Rozpatrując nazwy, numerację czy nawet skład, uzbrojenie i taktykę legionów musimy pamiętać, że w zależności od okresu którym się zajmujemy będziemy każdorazowo mówić o jednostkach o różnej liczebności, składzie czy wręcz wyglądzie, powiązanych z sobą przede wszystkim tradycją i historią. Nie możemy odmówić żołnierzom Legio V Macedonica, którzy padli w bitwie nad rzeką Jarmuk w 636 n.e. miana rzymskich legionistów, lecz nie wiemy jakie wrażenie zrobili by na swoich poprzednikach z 43 p.n.e.

Legiony były identyfikowane za pomocą rzymskiej numeracji, która czasami odbiegała od znanego nam standardowego zapisywania cyfr i liczb rzymskich. Na przykład poza pisownią „IV”, „IX”, „XIV”, „XVIII” i „XIX” powszechnie stosowane były także oznaczenia: „IIII”, „VIIII”, „XIIII”, „XIIX” oraz „XVIIII”.

Legiony rzymskie z numeracją I

• Classica ADIUTRIX Pia Fidelis Constans – sformowany w 68 roku n.e. przez Nerona lub Galbę.
  Godło: koziorożec, pegaz.
• ARMENIACA – występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat wschód.
• BRITANNICA – występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód.
• GERMANICA – sformowany przez Oktawiana Augusta. Wywodził się najprawdopodobniej z jednego z czterech legionów konsularnych powołanych przez Cezara podczas konsulatu w 48 roku p.n.e. Rozwiązany po buncie Cywilisa w 69 n.e.
• FLAVIA CONSTANTINA – utworzony podczas panowania Konstantyna Wielkiego lub jednego z jego synów (comitat wschód).
• FLAVIA GALLICANA Constantia – utworzony podczas panowania Konstancjusza II. Występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód w Galii.
• FLAVIA GEMINA – występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód. Może został wydzielony z Flavia Minervia.
• FLAVIA METIS/MARTIS? – występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód w Galii.
• FLAVIA MINERVIA PIA FIDELIS/Domitiana? – utworzona roku 87 n.e. przez Domicjana. Legion rozbity został w Singarze roku 359 n.e. MARTIA VICTRIX
• FLAVIA PACIS – występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód w Afryce.
• FLAVIA THEODOSIANA – występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód.
• ILLYRICORUM – utworzony przez Aureliana.
  Występuje w „Notitia Dignitatum” na limitanei wschód w Palmyrze.
• IOVIA – utworzony przez Dioklecjana.
  Występuje w „Notitia Dignitatum” na limitanei zachód.
  Najprawdopodobniej z jego podziału powstały lub wydzielono kolejne
  jednostki: Legio Ioviani Seniores (zachód) i Iuniores (wschód).
• ISAURA SAGITARIA – występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód.
• ISAURICA – utworzony przez Probusa.
• ITALICA – sformowany 20 września 66 roku n.e. przez Nerona. Występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód. Istniał jeszcze na początku V wieku n.e., a stacjonował na granicy nad Dunajem. Emblematem legionu był dzik.
• IULIA ALPINA – występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód w Italii.
• MACEDONICA
• MACRIANA LIBERATRIX – sformowany w 68 roku n.e. przez Lucjusza Klodiusza Macera, głównodowodzącego wojsk afrykańskich (w trakcie wydarzeń „roku czterech cesarzy”), w Afryce.
  Celem legionu było dołączenie do legio III Augusta i wsparcie Galby (gubernator Hispania Terraconensis) przeciwko cesarzowi Neronowi. Kiedy Galba został cesarzem, postanowił pozbyć się Macera, postrzegając go jako rywala do tronu. Został on zabity w 69 roku n.e., a legion I Macriana liberatrix został rozwiązany. Emblemat legionu jest nieznany.
• MARTIA – utworzony przez Juliusza Cezara, a zniszczony na okrętach w drodze pod Farsalos. Istnieją jednak wzmianki o legio I MARTIORUM/Martii?, który istniał w 371 roku n.e. Występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód.
• MAXIMIANA – występuje w „Notitia Dignitatum” na limitanei wschód w Egipcie. Istniał także legion I MAXIMIANA THABAEORIUM, który występuje w „Notitia Dignitatum” na comitat zachód.
• MINERVIA – sformowany w 82 roku n.e.
  przez Domicjana. Prawdopodobnie tożsama z Flavia Minervia Domitiana.
• NORICORUM – występuje w „Notitia Dignitatum” na limitanei zachód.
• PARTHICA – sformowany w 197 roku n.e.
  przez Septymiusza Sewera, a rozbity w Singarze roku 359 n.e. Możliwe że został odtworzony, gdyż występuje w „Notitia Dignitatum” na limitanei zachód.
• PONTHICA – być może utworzony przez Dioklecjana, występuje w „Notitia Dignitatum” na limitanei zachód.
• PRIMANI – występuje w „Notitia Dignitatum” jako legio palatina na wschód.
• PRIMANI IUNIORES – służył pod Julianem Apostatą.
• PRIMANI SENIORES – służył pod Julianem Apostatą. Systępuje w „Notitia Dignitatum” jako comitatenses na zachód.
• TRAIANA – zaciągnięty na wojnę dacką przez cesarza Trajana w 100 roku
  n.e. Rozwiązany przez cesarza Hadriana w 120 roku n.e
• VALENTINIANA – występuje w „Notitia Dignitatum” na limitanei wschód w Koptos w Egipcie.

Legiony rzymskie z numeracją II

• ADIUTRIX – sformowany w 70 roku n.e. przez Wespazjana.
• ADIUTRIX PIA FIDELIS
• ARMENIACA
• AUGUSTA – legion założony przez Pompejusza Wielkiego w 84 roku p.n.e. Obdarzony przez cesarza Oktawiana Augusta przydomkiem Augusta, oznaczającym „Należąca do Augusta”, około roku 25 p.n.e.
• BRITTANNICA
• CYRENEICA
• FLAVIA CONSTANTINA
• FLAVIA VIRTUTIS
• GALLICA – sformowany przez Juliusza Cezara, aby walczyć po jego stronie w wojnie domowej z Pompejuszem.
• HERCULIA
• ISAURA
• ISAURICA
• ITALICA – założony przez Marka Aureliusza w 165 roku n.e. kiedy Rzym walczył z Partami i Germanami. Jego emblematem była wilczyca kapitolińska. W 260 roku n.e dodano do wilczycy jako znak legionu Remusa i Romulusa. Nazwa legionu wywodzi się z miejsca rekrutacji – Italii. Teatrem działań legionu był region Noricum, znajdujący się na południe od Dunaju. Legion stacjonował w 180 roku n.e. w Lauriacum, współczesnym mieście Lorch. W 193 roku n.e. legion ten pomaszerował do Rzymu wraz z Septymiuszem Sewerem, który sięgał po władzę. Później cesarz Sewer w zamian za wsparcie nadał mu przydomek Fidelis („Lojalny”). Legion walczył także przeciwko rebeliom Pescenniusza Nigera i Klodiusza Albinusa oraz przeciw Partom. W III wieku n.e., w czasie wojen domowych, legion otrzymał przydomek od Galiena – VII Pia VII Fidelis („siedem razy wierny, siedem razy lojalny”), aby utrzymać jego wsparcie. Są dowody na to, że legion wciąż był obecny w Noricum na początku V wieku n.e.
  Pewnym jest że legion obozował w prowincji Noricum, ale nie wiadomo dokładnie gdzie. Ślady jego obecności rozrzucone są od dzisiejszego Splitu, po Augsburg (Augusta Vindelicum), stolicę prowincji. Dopiero po 171 roku n.e przebywał w Ratyzbonie, gdzie wybudowana została Castra Regina – twierdza nad rzeką Regen – obozowisko legionu.
• IULIA ALPINA
• PARTHICA – założony przez Septymiusza Sewera w 197 roku n.e., w celu zwiększenia sił w czasie kampanii przeciwko królestwu Partów. Emblematem legionu był byk i centaur. Po zwycięskiej kampanii na wschodzie legion stacjonował niedaleko Rzymu, w Castra Albana. Był to pierwszy legion stacjonujący w Italii w ostatnich dwóch wiekach. Oddział brał udział w kampanii wojennej Sewera w Brytanii (208-211 n.e.) oraz kampanii Karakalli przeciwko Germanom (213 n.e.). Legion następnie został wysłany ponownie na front wschodni, przeciwko Partom. Tam wsparł Heliogabala w bitwie pod Antiochią w 218 roku n.e., za co potem cesarz nadał mu przydomek Pia Fidelis Felix Aeterna („wiecznie wierny, lojalny i pobożny”). W 231 roku n.e. legion walczył pod dowództwem Aleksandra Sewera przeciwko Imperium Sasanidów, a potem Germanom. W 238 roku n.e. Maksymin Trak, wcześniej wspierany przez legionistów tego oddziału, został zamordowany przez własnych żołnierzy. W następnych dekadach legion ten wykorzystywany był w kilku prowincjach jako posiłki i brał udział w walkach o tron. W III wieku n.e. cesarz Galien nadał mu przydomek za pomoc przy zdobyciu tronu: V Fidelis V Pia i VI Fidelis VI Pia („pięć” i „sześć razy wierny i lojalny”). Na początku IV wieku n.e. legion został przeniesiony z Italii na tereny Mezopotamii. Tam w 360 roku n.e. król Persji Szapur II zaatakował i zdobył rzymskie, ufortyfikowane miasto Bezabde (obecne Cizre, Turcja), które było bronione przez legion II Parhtica. Legion był wciąż aktywny w V wieku n.e.
• SABINA – utworzona przez Gajusza Vibio Pansę w 43 roku p.n.e.
• TRAIANA – założony przez cesarza Trajana w 105 roku n.e. do udziału w kampanii w Dacji. Emblematem legionu był półbóg Herkules. Nosił przydomek Fortis, czyli „dzielny”. W 115 roku n.e. legion wziął udział w wyprawie wojennej przeciwko Partom. W 117 roku n.e. oddział został ulokowany w Judei w celu zapewnienia pokoju w regionie. W 125 roku n.e. wysłany został do Egiptu. Stacjonował w Nikopolisie, gdzie wybuchła rewolta przeciwko rzymskiemu panowaniu. W 194 roku n.e. Pescenniusz Niger, zarządca prowincji Syria, zbuntował się i na czele armii, w skład której wchodził legion II Traiana, walczył z rywalem do tronu, Septymiuszem Sewerem. Na początku III wieku n.e. legion brał udział w walkach z Germanami, za rządów cesarza Karakalii. Uzyskał wówczas przydomek Germanica. Istnieje dokumenatcja wskazująca obecność legionu jeszcze w połowie V wieku n.e.

Legiony rzymskie z numeracją III

• AUGUSTA – legion założony przez Pompejusza Wielkiego w 65 roku p.n.e. Obdarzony przez cesarza Oktawiana Augusta przydomkiem Augusta, oznaczającym „Należąca do Augusta”, około roku 25 p.n.e.
• CYRENAICA
• GALLICA – wywodził się najprawdopodobniej z jednego z czterech legionów konsularnych powołanych przez Cezara podczas konsulatu w 48 roku p.n.e. Później znajdował w armii Antoniusza. Stacjonował w Syrii za namiestnictwa Kwiryniusza (6 rok n.e.).
• ISAURA
• ISAURICA
• ITALICA – powołany w 165 roku n.e. przez cesarza Marka Aureliusza. Nazwa legionu wywodzi się z miejsca rekrutacji – Italii. Legion na stałe stacjonował w Lauriacum (obecne Enns, Austria) w Recji. Oddział nosił przydomek Concors („harmonijny”). Jego symbolem był bocian, symbol pobożności.
• IULIA APLINA
• DIOCLETIANA
• FLAVIA SALUTIS
• HERCULIA
• PARTHICA
• PONTICA – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Dowodził nim Rufin, syn wyzwoleńca Cezara, człowiek niskiego stanu, który cieszył się jego zaufaniem.
  Wraz z legionem XXVII Pontica brał udział w wojnie aleksandryjskiej (kampania Juliusza Cezara w Egipcie w latach 48-47 p.n.e.). Był legionem pontyjskim, a więc nie rzymskimi. Wyszkolonym na wzór rzymski przez Dejotarusa (tetrarcha galackiego), wiernego sojusznika rzymskiego. Nagrodzony przez Senat królewską koroną. Poparł Pompejusza, za co Cezar odebrał mu część królestwa. Dejotarus zatrzymał jednak koronę. Legion ten poniósł podczas wojny aleksandryjskiej olbrzymie straty i niemal przestał istnieć.

Legiony rzymskie z numeracją IV

• FLAVIA
• FLAVIA FIRMA – powstał w 70 roku n.e. z rozkazu cesarza Wespazjana. Sformowany został w miejsce okrytego hańbą legionu, któy brał udział w tłumieniu buntu Civilisa. Oddział ten Wespazjan umieścił w Dalmacji.
• ITALICA
• MACEDONICA – legion później zwany legio IV Scythica. Założony przez Pompejusza Wielkiego w 65 roku p.n.e.; był jednym z czterech legionów konsularnych z 48 roku p.n.e. Przyjął przydomek Macedonica – „Macedoński” około 33 roku p.n.e., kiedy teren jego rekrutacji przeniesiono z Hiszpanii do Macedonii. Uważa się, że tytuł Scythica – „scytyjski” otrzymał od cesarza Marka Aureliusza w 179 roku n.e. za zwycięstwo nad scytyjskim plemieniem Kotynów.
• MARTIA
• PARTHICA
• SCYTHICA – założony przez Marka Antoniusza w czasach II triumwiratu; następca legio IV Macedonica.
• SORANA – utworzona przez Gajusza Vibio Pansę w 43 roku p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją V

• ALAUDAE– utworzony został w 51/52 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara z własnych pieniędzy. Możliwe że legion ten początkowo nazywał się V Gallica.
  Emblematem legionu był słoń, który został mu nadany za odwagę w bitwie pod Thapsus w 46 roku p.n.e., kiedy to legioniści przeciwstawili się szarży słoni. Nazwa oddziału ma pochodzenie galijskie. Termin Alaudae pochodzi od wysokiego grzbietu hełmu Galów, który powodował, że wyglądali oni jak skowronki (Alaudae oznacza „skowronki”).
  Legion składał się z Galów z Galii Zaalpejskiej. W późniejszym okresie żołnierze oddziału zostali obdarowani przez Cezara, za wierną służbę, obywatelstwem rzymskim. Legion walczył w wojnach w Galii do 49 roku p.n.e. Potem przeniesiono go do Hiszpanii. Walczył pod Akcjum (31 rok p.n.e.) jako legion Marka Antoniusza. Podczas demobilizacji Augusta zachowany. Uczestniczył w buncie nad Renem w 14 roku n.e. W 86 roku n.e. został pokonany i zlikwidowany w walkach z Dakami. Ostatnim dowódcą był prefekt pretorianów Cornelius Fuscus.
• IOVIA
• MACEDONICA – legion założony przez Pompejusza Wielkiego w Hiszpanii w 65 roku p.n.e. Odtworzony w Mezji w 60 roku p.n.e. Uważa się, że przydomek Macedonica uzyskał w 80 roku n.e., kiedy to jego okręg rekrutacyjny przeniesiono z Mezji do Macedonii. Dowódcą legionu w latach 67-70 n.e był Vettulenus Cerealis. Po wojnie żydowskiej (lata 66-73 n.e.) oddział wysłano z powrotem do Mezji, gdzie stacjonował nad Dunajem.
• PARTHICA

Legiony rzymskie z numeracją VI

• FERRATA – sformowany przez Juliusza Cezara w 52 roku p.n.e. Po śmierci Cezara znalazł się pod komendą Marka Lepidusa, a następnie Antoniusza. Podczas demobilizacji Augusta zachowany. Za jego panowania stacjonował w Syrii, za namiestnictwa Kwiryniusza (6 rok n.e.).
• GALLICANA
• HERCULIA
• HISPANA – legion założony przez Pompejusza Wielkiego w 65 roku p.n.e. Obdarzony tytułem Hispana – „Hiszpański” przez cesarza Oktawiana Augusta około roku 25 roku p.n.e. Po śmierci Juliusza Cezara w 44 roku p.n.e. był legionem cesarskim, więc jego godłem mógł być byk.
  Jego ostatnia zanotowana aktywność w Brytanii przypada na lata 108/109 n.e., kiedy wybudowano twierdzę w Yorku (Eburacum). W roku 118/119 legion miał być rozbity, ale to nie prawda. Nowe badania potwierdzają, że IX legion przeniósł się w 121 roku n.e. na kontynent. Po dyslokacji z Brytanii, gdzie zmienił go legion VI Victrix, przebywał krótko w Nijmegen w Germani Inferior. Znane jest nazwisko rzymskiego oficera, który nie mógł służyć w IX Legionie wcześniej niż w 122 roku n.e, a przecież podobno legion już nie istniał. Był to Lucius Aemilius Karus, gubernator Arabii w roku 142/143 n.e. Ten dowód potwierdza, że legion istniał jeszcze za cesarza Hadriana. Reszta to czyste spekulacje. Wielu sądzi, że oddział zaginął w Judeii, podczas powstania Szymona ben Kochby w latach 132-136 n.e. (panowanie cesarza Hadriana). Inni, że w Kapadocji w 161 roku n.e. lub w czasie walk nad Dunajem w roku 162 n.e. Spis legionów z czasów Marka Aureliusza, z lat 161-180 n.e., nie zawiera już informacji o tym legionie.
  Rzymscy historycy byli bardzo powściągliwi przy spisywaniu losów legionów, które się zhańbiły. Równocześnie, informacje o legionach które zostały „zniszczone” w trakcie bitew, były ukrywane lub pomijane. Było tak, prawdopodobnie ze względu na chęć podtrzymania morale i stabilności w kraju. Co ciekawe, znaleziono nagrobek Titusa Flaviusa Virilisa w Lambaesis w północnej Afryce, który dodaje jeszcze więcej niepewności, co do losów tego legionu. Wspomniany Tytus Flawiusz miał być centurionem tego i innego legionu. Zginął podobno w wieku 65 lat podczas służby, a zajmował się szkoleniem rekrutów. Jest to dowód na to, że część legionu IX Hispana mogła stacjonować w Afryce przez jakiś czas.WNIOSKI: Oznaczałoby to, że legion nie mógłby walczyć nad Dunajem w 162 roku n.e. Powstanie w Judeii było zbyt głośne, żeby nikt nie wspomniał o tym legionie. Pozostaje Kapadocja, i według mnie jest to najbardziej prawdopodobne. Bardzo newralgiczny i niebezpieczny rejon pogranicza z Imperium Partów. Legion na pewno przebywał w Syrii. Tak przynajmniej mówią o tym niektórzy naukowcy, zajmujący się tematyką rzymską. Ja się też ku temu skłaniam, zresztą nie bez powodu. Sam słyszałem wypowiedź Pani Profesor historii starożytnej (nazwiska nie pamiętam – program Discovery), że legion właśnie był w Syrii zanim o nim zaginął wszelki słuch. Rzym stale w tym rejonie ścierał się z Partami, i najprawdopodobniej legion ten zakończył swój żywot właśnie tam, z dala od rzymskiej cywilizacji, bez zbędnego rozgłosu. Wystarczy popatrzyć na mapę tamtego regionu, żeby się nie dziwić dlaczego tak mogło to wyglądać. Gdzie daleko do wszystkiego. Partowie byli dla Rzymu bardzo trudnym przeciwnikiem, o czym przekonał się wiele lat wcześniej Marek Licyniusz Krassus, pogromca Spartakusa, który w wojnie z Partami stracił głowę w 53 roku p.n.e. Trajan podbił co prawda Mezopotamię i utworzył dwie prowincje: Asyrię i Mezopotamię, ale na stosunkowo krótki czas. Hadrian oddał te prowincje Partom. Dość szybko Rzym utracił tą prowincję. Dlatego uważam, że legio IX Hispana wyginął podczas walk z Partami w Kapadocji około 161 roku n.e., a przynajmniej wszystko na to wskazuje. Myślę, że ostateczne dywagacje na ten temat, zakończą kolejne odkrycia historyków.
• PARTHICA
• VICTRIX – legion założony przez Juliusza Cezara w 58 roku p.n.e. Obdarzony tytułem Victrix – „Zwyciężająca” – około 25 r. p.n.e. przez cesarza Oktawiana Augusta.

Legiony rzymskie z numeracją VII

• CLAUDIA
• FULMINATA
• GEMINA – nosił przydomek Felix (Szczęśliwa).
• GALBIANA – stacjonował razem z Legionem XIII Gemina w Panonnii za Wespazjana. W czasach cesarza Wespazjana był dowodzony przez Antoniusa Primusa. Dowodzony był także przez legata Tampiusza Flavianusa.
• MACEDONICA CLAUDIA PIA FIDELIS – sformowana przed panowaniem Oktawiana Augusta w 59 roku p.n.e. Legioniści powtórnie wcieleni zostali jako evocati w 53 roku p.n.e. Po bitwie pod Farsalos w 48 roku otrzymał przydomek Macedonica. Później w armii Oktawiana. Przydomek Claudia Pia Fidelis nadany za lojalność w 42 roku n.e. przez cesarza Klaudiusza.

Legiony rzymskie z numeracją VIII

• AUGUSTA – legion założony przez Pompejusza Wielkiego w 65 (lub 59) roku p. n.e. Ponownie powołany w roku 53 p.n.e. Później w armii Oktawiana z przydomkiem Mutinensis. Obdarzony przez cesarza Oktawiana Augusta przydomkiem Augusta, oznaczającym „Należąca do Augusta”, około roku 25 p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją IX

• HISPANA – dokładna data powstania legionu nie jest oczywiście znana. Pojawia się po raz pierwszy w historii podczas wojny Rzymu ze sprzymierzeńcami 91-88 p.n.e., gdzie bierze udział w oblężeniu miasta Asculum pod dowództwem legata Pompejusza Strabona (ojca Gnejusza Pompejusza Wielkiego).

Legiony rzymskie z numeracją X

• FRETENSIS – stacjonował w Syrii za namiestnictwa Kwiryniusza (6 rok n.e.). Przed wojną żydowską (lata 66-73 n.e.) legion stacjonował nad Eufratem i brał udział w wojnie z Partami pod wodzą Korbulona.
• GEMINA – sformowany około 61 roku p.n.e. Jednostka ta zapewne została sformowana w czasie pacyfikacji powstania galijskich Allobrogów.
• EQUESTRIS/VENERIA– sformowany przez Juliusza Cezara około 61 (lub 59) roku p.n.e., kiedy był on namiestnikiem prowincji Hispania Ulterior. Legio X Equestris był pierwszym powołanym oddziałem Cezara. Stąd też uważa się, że był on jego najbardziej zaufanym legionem. Nazwa Equestris dosłownie znaczy „konny”.
  Brał udział w podboju Galii przez Juliusza Cezara w 58 roku p.n.e. Legion miał kluczową rolę w zwycięskiej bitwie nad rzeką Sabis w 57 roku p.n.e. W 45 roku p.n.e. legion został rozwiązany, a weterani osiedlili się w południowej Galii. Po zabójstwie Cezara w 44 roku p.n.e. Marek Lepidus ponownie powołał legion, aby ten wsparł triumwirów w wojnie domowej (43 p.n.e.). Po bitwie pod Filippi w październiku lub listopadzie 42 roku p.n.e. weterani osiedli w Cremonie i Brescii. Później oddział walczył pod dowództwem Marka Antoniusza w Armenii, przeciwko Partom. W czasie wojny domowej pomiędzy Oktawianem a Antoniuszem legion walczył pod dowództwem tego drugiego. Po bitwie pod Akcjum w 31 roku p.n.e. oddział znalazł się w armii Oktawiana. Weterani osiedlili się w Patras (Grecja). Gdy legion się zbuntował pod rządami Oktawiana, postanowiono o jego likwidacji. Pozostali legioniści zostali przyjęci do legionu X Gemina. Przydomek Veneria pochodzi prawdopodobnie od bogini Wenus i został nadany po ponownym sformowaniu jednostki przez Lepidusa. Wenus była najbardziej czczona przez ród Juliuszów, zwłaszcza za czasów Juliusza Cezara, gdyż uważano, że bogini ta była protoplastką Juliuszów. Emblematem legionu był byk.

Legiony rzymskie z numeracją XI

• CLAUDIA PIA FIDELIS – powołany w roku 58 p.n.e., zdemobilizowany 52 p.n.e., lecz potem ponownie odtworzony w roku 45 p.n.e. jako evocati. Powtórnie powołany roku 43 p.n.e. przez Oktawiana. Za cesarstwa przyjął nazwę Legio XI CLaudia Pia Fidelis.

Legiony rzymskie z numeracją XII

• ANTIQUA
• FULMINATA – stacjonował w Syrii za namiestnictwa Kwiryniusza (6 rok n.e.) i brał udział w wojnie w Armenii. Potem powrócił do Rafanei pod dowódctwo Cestiusza Gallusa.
• PATERNA
• VICTRIX – powołany w roku 58 p.n.e., zdemobilizowany w roku 53 p.n.e., lecz potem odtworzony z evocati służył do 45 p.n.e. Powtórnie powołany przez Marka Lepidusa w 44 roku p.n.e. Następnie w armii Antoniusza. Przydomek przejął drugi legion VII powołany równocześnie przez Oktawiana. W armii Antoniusza zwany Antiqua, z kolei za cesarstwa znany jako Legio XII Fulminata.

Legiony rzymskie z numeracją XIII

• GEMINA – uformowany w roku 57 p.n.e. przez Juliusza Cezara. W czasie wojen galijskich uczestniczył w walkach z Nerviami, oblężeniu Gergovii i Alezji, wspierał również Cezara w wojnie domowej (ne jego czele Cezar przekraczał Rubikon). Legion był przez niego wysoko ceniony. W roku 45 p.n.e. Cezar rozwiązał legion nagradzając weteranów nadaniami ziemi w Italii. Oktawian August ponownie powołał LEG XIII, który przetrwał do ostatniego spisu w Notitia Dignitatum (zakończony prawdopodobnie w okolicach roku 410 n.e.), kiedy to Tertiadecimani stacjonują w Babilonie (twierdza w delcie Nilu) w Egipcie.

Legiony rzymskie z numeracją XIV

• GEMINA – został utworzony przez Ceara w roku 57 p.n.e. na potrzeby walk w Galii. Legion wspierał Cezara w trakcie wojny galijskiej i hiszpańskiej, oraz w kampanii afrykańskiej i wojnie domowej, prawdopodobnie rozwiązany podobnie jak LEG XIII. Po objęciu władzy przez Augusta, legion XIIII (XIV) został zrekonstruowany i wziął udział w wojnie domowej po stronie Augusta. W roku 43 n.e. wziął udział w inwazji Brytanii, a w roku 60 został wyróżniony tytułem MARTIA VICTRIX (zwycięski, błogosławiony przez Marsa) za kluczową rolę w stłumieniu powstania Boudiki. Neron nazwał go swoim najlepszym legionem. Brał udział w tłumieniu powstania Batawów (powstanie Civilisa) w roku 70. Stacjonował w Mainz i Vindobonie (dzisiejszy Wiedeń), a w trakcie wojen dackich został przeniesiony do Carnuntum. Był jednym z legionów proklamujących Septymiusza Sewera na cesarza w roku 193, po objęciu tronu przez Sewera legion został uhonorowany złotym aureusem z numerami i symbolami legionu. Według spisu Notitia Dignitatum legion Quartodecimani stacjonował wciąż w Carnuntum.

Legiony rzymskie z numeracją XV

• APOLLINARIS – po wojnie żydowskiej (lata 66-73 n.e.) legion wysłano do Pannonii.
• PRIMIGENIA– założony przez cesarza Kaligulę w 39 roku n.e., jako wsparcie dla kampanii przeciwko Germanom. Przydomek legionu Primigenia pochodzi od rzymskiej bogini Fortuny. Po pierwszej kampanii wojennej legion stacjonował w Moguntiacum (obecne Mainz, Niemcy). W 43 roku n.e., w związku z planowaną inwazją w Brytanii, doszło do przegrupowania oddziałów. Legio XV Primigenia usytuowany został w Castra Vetera (obecne Xanten, Niemcy), gdzie przebywał wraz z legionem V Alaudae. W 47 roku n.e. oba legiony zaangażowane były w wojnę przeciwko Fryzom i budowę kanału Gnejusza Domicjusza Corbulo, łączącego Ren z Mozą. W trakcie wydarzeń „roku czterech cesarzy” legion wraz z pozostałymi oddziałami nad Renem wsparł Witeliusza w jego staraniach o imperium. Legiony najpierw walczyły przeciwko Galbie, a potem przeciwko Otonowi. Kiedy Wespazjan bezapelacyjnie zdobył tron w Rzymie, wyznaczył legionowi jako bazę Castra Vetera. Tam też stacjonował do 70 roku n.e., kiedy to został pokonany, wraz z legio V Alaude, w trakcie powstania Batawów (lata 69-70 n.e.). W 69 roku n.e. armia powstańcza, pod wodzą Civilisa, obległa legiony w zimowym obozie. Ostatecznie legioniści w 70 roku n.e., z powodu głodu, zmuszeni zostali do poddania się. Zgodnie z obietnicą powstańców, o dobrym traktowaniu, opuścili obóz. Jednak rebelianci dogonili pozostałych przy życiu legionistów i wymordowali ich.

Legiony rzymskie z numeracją XVI

• FLAVIA
• FLAVIA FIRMA – powstał w 70 roku n.e. z rozkazu cesarza Wespazjana. Sformowany został w miejsce okrytego hańbą legionu XVI Gallica. Oddział ten Wespazjan umieścił w Kapadocji. Emblematem legiony był lew. Część jego żołnierzy stanowionych było przez pozostałości poprzedniego legionu. Oddział był wciąż aktywny w IV wieku n.e., kiedy to zabezpieczał on granice przy Eufracie. Swoje obozowisko miał w Surze (obecna Syria).
• GALLICA – sformowany w roku 41/40 p.n.e. przez przyszłego cesarza Oktawiana. Emblematem legiony był prawdopodobnie lew. Legion został rozwiązany, ze względu na haniebne poddanie się wrogowi, w czasie powstania Batawów (lata 69-70 n.e.). Cesarz Wespazjan w miejsce tego legionu powołał nowy XVI Flavia Firma.

Legiony rzymskie z numeracją XVIII

• LIBYCA – w 31 roku p.n.e. rozwiązany przez Marka Antoniusza. Najprawdopodobniej operował w Afryce.

Legiony rzymskie z numeracją XIII

• legiony rozbite w Lesie Teutoburskim w 9 roku p.n.e za panowania cesarza Oktawiana Augusta. Jako „pechowe” nie zostały już nigdy odtworzone.

Legiony rzymskie z numeracją XV

• XV – sformowany 53 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara wraz z odtwarzanym legio XIV. Zniszczony w Afryce w roku 49/8 p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją XVI

• XVI – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zniszczony w Afryce w roku 49/8 p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją XVII

• XVII – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Brał udział w oblężeniu Marsylii. Zdemobilizowany w roku 41 p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją XVIII

• XVIII – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Brał udział w oblężeniu Marsylii. Zdemobilizowany w roku 41 p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją XIX

• XIX – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zdemobilizowany w roku 41 p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją XX

• XX – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zdemobilizowany.
• PRIMIGENIA
• SICILIANA – powstały prawdopodobnie w czasie wojny domowej (lata 49-31 p.n.e.). Przydomek Siciliana pochodzi pewno od walk tego legionu, pod dowództwem młodego Augusta i Agrypy, toczonych na Sycylii przeciwko Sekstusowi Pompejuszowi w 36 roku p.n.e.
• VALERIA
• VALERIA VICTRIX – powstał prawdopodobnie z rozkazu Oktawiana Augusta między 31 p.n.e., a 26 rokiem p.n.e. Emblematem legionu był dzik. Swój przydomek Valeria legion mógł zdobyć za zasługi w wojnach markomańskich w latach 166-180 n.e., które miały miejsce na terenach Pannonia Valeria (dzisiejsze tereny Chorwacji i Węgier).
  Legion brał udział w wojnie kantabryjskiej w latach 25-13 p.n.e. Następnie legion został wysłany do prowincji Illyricum (dzisiejsza Chorwacja) i brał udział w działaniach wojennych podejmowanych przez Tyberiusza w 6 roku n.e. przeciwko Markomanom. Potem legioniści zostali wysłani do zdławienia powstania w Panonii, które miało miejsce w latach 6-9 n.e. W tym czasie na tych terenach legionem dowodził Marcus Valerius Messalla Messallinus. Podejrzewa się, że też od jego gens (organizacja rodowa w starożytnym Rzymie) pochodzić może przydomek legionu – Valeria. Mimo, że legiony walczyły z liczniejszymi oddziałami wroga, dowodzonymi przez Bato I Daesitiates, przywódcę iliryjskiego, udało im się odnieść zwycięstwo. Po porażce Warusa w 9 roku n.e. w lesie Teutoburskim, legio XX Valeria Victrix został przeniesiony do prowincji Germania Inferior i umiejscowiony w obozie Oppidum Ubiorum (obecna Kolonia, Niemcy). W czasie rządów cesarza Tyberiusza przeniesiono go do Novaesium (obecne Neuss, Niemcy). Legion ten był jednym z czterech, które towarzyszyły cesarzowi Klaudiuszowi w inwazji na Brytanię w 43 roku n.e. Legion, wraz z innymi legionem, pokonał Brytów, dowodzonych przez Caractacusa w bitwie nad rzeką Severn, w roku 50 n.e. Legion zbudował obóz Camulodunum (obecne Colchester, Anglia), gdzie większość oddziału stacjonowała. Część jednostek stacjonowało w Kingsholm w Gloucester, a garnizon we Wroxeter. W latach 60-61 n.e. legion pomógł zdławić rewolucję królowej Boudiki. Potem legion „osiadł” w obozie Deva Victrix. W trakcie wydarzeń „roku czterech cesarzy” legiony wsparły Witeliusza. Niektóre z jednostek towarzyszyły mu w marszu na Rzym. W latach 78-84 n.e. legion brał udział w kampanii wojennej generała Gnaeusa Juliusa Agricola’i w północnej Brytanii i Szkocji. Legion wybudował
  obóz w Inchtuthil, nazywany przez Rzymian Pinnata Castra („twierdza na skrzydle”) lub Victoria. W 88 roku n.e. legion wrócił na południe i osiadł na dwa wieki w obozie Deva Victrix. Legio XX Valeria Victrix był zaangażowany w konstrukcję muru Hadriana; niewykluczone, czy też nie w budowę muru Antonina. Za czasów uzurpacji Karauzjusza (286-293 n.e.) i Allectusa (293-296 n.e.) legion wciąż działał. Uważa się, że XX legion Valeria Victrix wciąż stacjonował w Brytanii, aż do czasów uzurpacji Konstantyna III (407-409 n.e.). Wówczas to w 407 roku n.e. samozwańczy cesarz przeniósł oddział na kontyngent i wykorzystał go w swojej kampanii wojennej. Nie do końca jasne są dalsze losy legionu.

Legiony rzymskie z numeracją XXI

• XXI – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zdemobilizowany.
• RAPAX – sformowany został w 31 roku p.n.e. przez Oktawiana Augusta, prawdopodobnie z żołnierzy wcześniej rozlokowanych w innych legionach. Uważa się, że emblematem legionu był koziorożec.
  Nowo utworzony legion został wysłany przez Augusta do Hispania Tarraconensis do walki w wojnie kantabryjskiej w latach 29-19 p.n.e. Legio XXI Rapax w latach 16-15 p.n.e. był jednym z pięciu legionów, walczących pod wodzą Druzusa Starszego, które pacyfikowały rebelię w Recji. Od 15 roku p.n.e. legion stacjonował w Castra Regina (obecny Regensburg, Niemcy) w nowej prowincji – Recja. Po klęsce w lesie Teutoburskim w 9 roku n.e. legion został wysłany jako posiłki do prowincji Germania Inferior. Tam wraz z legionem V Alaudae stacjonował w Castra Vetera (obecne Xanten, Niemcy). Oba legiony w 14 roku n.e. brały udział w buncie. W 43 roku n.e. zostały przeniesione do Vindonissa (obecne Windisch, Szwajcaria), w prowincji Germania Superior. Od 46 do 69 roku n.e. legion w Vindonissa stacjonował w sile: dwie kohorty auxiliaries (III Hispanorum i VI Raetorum; potem VII Raetorum equitata i XXVI voluntariorum civium Romanorum).
  W roku 69 n.e., tak jak pozostałe legiony z nad Renu, legion wsparł Witeliusza w staraniach o władzę w Rzymie. W 70 roku n.e. legion był częścią armii rzymskiej wysłanej, aby rozprawić się z powstaniem Batawów. Wojsku rzymskiemu udało się wówczas także uwolnić, więzione przez przywódcę powstania Gaiusa Juliusa Civilisa, cztery legiony rzymskie. Po udanej kampanii batawskiej legion został wysłany do prowincji Germania Superior, gdzie dzielił on obóz w Moguntiacum (obecne Mainz, Niemcy) z legionem IV Gemina. W 88 roku n.e. oba legiony wsparły swojego dowódcę (Lucius Antonius Saturninus) w jego buncie przeciwko cesarzowi Domicjanowi. Saturninus wykorzystał problemy nad dolnym Dunajem – wojna z Dakami i groźba najazdu plemion Jazygów, Markomannów i Kwadów. Bunt został bez trudu stłumiony w 89 roku n.e. Domicjan ukarał spiskujących z Saturninusem senatorów oraz wprowadził zasadę stacjonowania w jednym obozie tylko jednego legionu (w prowincji Germania Superior – Górna).
  Po zdławieniu tej rebelii legiony zostały rozdzielone, a XXI Rapax został przeniesiony do Panonii. Legion wysłany został konkretnie do Mezji Dolnej (Moesia Inferior).
  W 92 roku n.e., legion w wyniku walk z Dakami, Roksolanami i Sarmatami, został doszczętnie zniszczony niedaleko rzymskiego obozu Civitas Tropaensium (obecne Adamclisi, Rumunia).
  Jak każdy legion, XXI Rapax współdziałał z wojskami pomocniczymi auxiliami. Legion XXI Rapax stacjonujący w Vindonissa pod swoją komendą miał kohorty pomocnicze. Najpierw kohortę: III Hispanorum i VI Reatorum; następnie kohortę VII Reatorum Equitata i XXVI Volontariorum Civium Romanorum.

Legiony rzymskie z numeracją XXII

• XXII – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zdemobilizowany.
• DEIOTARIANA– powstał w przybliżeniu w roku 48 p.n.e. na zlecenie Deiotarusa, celtyckiego króla (stąd też przydomek legionu) plemienia Tolistobogii. Emblemat legionu nie jest znany, ale mógł to być symbol Galacji (obecna Turcja).
  Deiotarus został sojusznikiem generała Republiki Rzymskiej, Pompejusza Wielkiego w 63 roku p.n.e. Pompejusz mianował Deiotarusa królem wszystkich plemion celtyckich w Asia minor. Król sformował i wyszkolił armię przy pomocy Rzymian. Armia składała się z 12.000 żołnierzy piechoty oraz 2.000 jeźdźców. Cyceron wspomina, że armia była podzielona na trzydzieści kohort, które miały, mniej więcej, liczbę trzech rzymskich legionów tego okresu. Armia ta wsparła Rzymian w zwycięskiej wojnie przeciwko Mitrydatesowi VI Eupatorowi, królowi Pontu. Po ciężkiej porażce z Farnakesem II, niedaleko Nikopolisu, ocalali żołnierze sformowali pojedynczy legion, który potem brał udział w zwycięskiej kampanii przeciwko Pontowi Juliusza Cezara. W trakcie działań wojennych legion walczył w bitwie pod Zelą w 47 roku p.n.e. Jako że legion wyszkolony został przez Rzymian i dowodzony by przez rzymskich dowódców, z czasem stał się integralną częścią armii rzymskiej. Jako że cesarz Oktawian August miał 21 legionów, legion ten otrzymał numer XXII i stacjonował w Nikopolisie. Legion wraz z III Cyrenaica miał za zadanie utrzymać stabilność w egipskiej prowincji. W 26 roku p.n.e. Gaius Aelius Gallus, prefekt Egiptu (praefectus Aegypti) poprowadził kampanię przeciwko królestwom nubijskim, w któej prawdopodobnie brał udział ten legion. Żołnierze legionu wykorzystywani byli także przy pracach budowlanych. Za panowania cesarza Nerona legion XXII brał udział w kampanii przeciwko Imperium Partyjskiemu (lata 55-63 n.e.). W 67 roku n.e. vexillatio złożone z 1.000 legionistów wsparło Wespazjana w likwidacji buntu żydowskiego. Ostatnie informacje o legionie pojawiają się w 119 roku n.e. W 145 roku n.e. spis legionów nie mówił już nic o XXII Deiotariana. Uważa się, że legion został rozwiązany w trakcie powstania Bar-Kochby w 132-135 roku n.e.
• PRIMIGENIA – utworzony w 39 roku n.e. przez cesarza Kaligulę dla działań wojennych w Germanii. Emblematem legionu był koziorożec. Legion stacjonował w Mogontiacum (obecne Mainz, Niemcy) w prowincji Germania Superior. Legion wraz z pozostałą armią rzymską z nad Renu wsparł Witeliusza w wydarzeniach „roku czterech cesarzy” (walka o władzę w Rzymie) w 69 rok n.e. W czasie powstanie Batawów w latach 69-70 n.e. legion XXII Primigenia, którym dowodził Gaius Dillius Vocula, jako jedyny przetrwał atak Batawów. W czasie działań wojennych znajdował się w obozie, broniąc Moguntiacum . W latach 97-98 n.e. trybunem wojskowym (tribunus militum) legionu był późniejszy cesarz Hadrian. W II wieku n.e. vexillationes z tego legionu brali udział w budowie muru Antonina, a w 235 roku n.e. w kampanii wojennej przeciwko Sasanidom. Legion odpierał ataki plemienia Alamanów w tym samym roku. Był także odpowiedzialny za lincz na cesarzu Aleksandrze Sewerze, gdy ten próbował negocjować z wrogiem. Obecny był przy elekcji cesarza Masymina Traka. W 268/9 roku n.e. legion prawdopodobnie walczył w bitwie pod Niszem, gdzie Rzymianie odnieśli zwycięstwo nad Gotami. Na przestrzeni lat 268 i 269 n.e. dowódca legionu XXII Primigenia, Laelianus został władcą Cesarstwa galijskiego. Istnieją dowody na to, że legion stacjonował jeszcze pod koniec III wieku n.e. w Mogontiacum.

Legiony rzymskie z numeracją XXIII

• XXIII – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXIV

• XXIV – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXV

• XXV – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Brał udział w kampani afrykańskiej Cezara w 46 roku p.n.e. Zdemobilizowany w roku 41 p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją XXVI

• XXVI – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Brał udział w kampani afrykańskiej Cezara w 46 roku p.n.e. W Afryce legion pozostał do 43 roku p.n.e. W 42 roku p.n.e. oddział walczył pod dowództwem triumwirów (Oktawian, Marek Antoniusz i Marek Lepidus) w bitwie pod Filippi. W następnym roku weterani osiedli niedaleko miasta Luca (obecne Lucca, Włochy), a legion został zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXVII

• XXVII – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Brał udział w bitwie pod Filippi po stronie Kasjusza i Brutusa.
• PONTICA – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara.
  Wraz z legionem III brał udział w wojnie aleksandryjskiej (kampania Juliusza Cezara w Egipcie w latach 48-47 p.n.e.). Był legionem pontyjskim, a więc nie rzymskimi. Wyszkolonym na wzór rzymski przez Dejotarusa (tetrarcha galackiego), wiernego sojusznika rzymskiego. Nagrodzony przez Senat królewską koroną. Poparł Pompejusza, za co Cezar odebrał mu część królestwa. Dejotarus zatrzymał jednak koronę. Legion ten poniósł podczas wojny aleksandryjskiej olbrzymie straty i niemal przestał istnieć.
  Dowodził nim Rufin, syn wyzwoleńca Cezara, człowiek niskiego stanu, który cieszył się jego zaufaniem.
  Brał udział w bitwie pod Dyrrachium 48 roku p.n.e. Obecny był także w trakcie starcia pod Farsalos. Na przełomie 4oku 48 i 47 p.n.e. obecny był w Aleksandrii, gdzie został ostatecznie usytuowany. Miał wziąć udział w planowanej kampanii Cezara przeciwko imperium Partów. Ostatecznie śmierć Cezara zablokowała plany. Prawdopodobnie brał udział w bitwie pod Filippi w 42 roku pn.e. po stronie republikanów (Oktawian August).

Legiony rzymskie z numeracją XXVIII

• XXVIII – sformowany latem 49 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Walczył w Hiszpanii. Brał udział w kampani afrykańskiej za Juliusza Cezara. Być może w 45 roku walczył w bitwie pod Mundą. Prawdopodobnie brał udział w bitwie pod Filippi w 42 roku pn.e. po stronie republikanów (Oktawian August). Następnie zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXIX

• XXIX – powołany latem 49 roku p.n.e. Brał udział w bitwie pod Filippi po stronie triumwirów. Następnie zdemobilizowany.
• ULPIA – zaciągnięty na wojnę dacką przez cesarza Trajana w 100
  roku n.e. Rozwiązany przez cesarza Hadriana w 120 roku n.e.

Legiony rzymskie z numeracją XXX

• ULPIA – utworzony przez cesarza Trajana w 105 roku n.e. dla działań wojennych w Dacji. Jego emblematami byli bogowie: Neptun i Jowisz oraz koziorożec. Po zwycięskiej wojnie dackiej legion otrzymał przydomek Victrix („Zwycięski”).
  Pierwszą bazą oddziału była Dacja, na froncie nad Dunajem. Niektórzy legioniści tego legionu brali także udział w kampaniach wojennych Trajana przeciwko Partom. W 122 roku n.e. legion został przeniesiony do Colonia Ulpia Traiana (obecne miasto Xanten, Niemcy) w Germania Inferior. Tam też legion przebywał przez następne wieki. Ich głównym zadaniem były prace budowlane oraz utrzymanie porządku.
  W II wieku oraz na początku III wieku n.e. jednostki z legionu zostały umieszczone w Partii, Galii, Mauretanii i innych rzymskich prowincjach, ze względu na stabilną sytuację w prowincji Germania Inferior. W 193 roku n.e. legion XXX Ulpia Victrix za wspieranie Septymiusza Sewera w dojściu do władzy, otrzymał od niego tytuł Pia Fidelis („wierny i lojalny”). W 235 roku n.e. cesarz Aleksander Sewer włączył legion do armii biorącej udział w kampanii wojskowej przeciwko Sasanidom. Legion brał także udział w latach 50. III wieku n.e. w wojnach przeciwko Frankom. Legion wspierał także samozwańczego uzurpatora Postumusa, który między 259 a 260 rokiem n.e. powołał Cesarstwo galijskie. Składało się ono z rzymskich prowincji: Galia, Hiszpania, Betyka i Brytania. Legion brał udział także w krwawej bitwie pod Châlons-en-Champagne w 274 roku n.e., która oznaczała kres Cesarstwa galijskiego. Wraz z reorganizacją rzymskiej armii za cesarza Konstancjusza I Chlorusa, legiony straciły na znaczeniu, wobec comitatenses, oddziałów mobilnych, złożonych głównie z jazdy. Legion zakończył swoje istnienie na początku V wieku n.e. (prawdopodobnie w latach 408-410 n.e.), w wyniku upadku granicy na Renie.
• CLASSICA – powołany latem 49 roku p.n.e. Najprawdopodobniej operował w Afryce. Nadany mu przydomek Classica znaczyć ma „morski”. Prawdopodobnie legion operował głównie na morzach. Brał udział w bitwie pod Filippi po stronie triumwirów. Następnie zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXI

• XXXI – sformowany przez Juliusza Cezara w pierwszych tygodniach 48 roku p.n.e. Służył na Krecie. Możliwe, że walczył w armii Brutusa i Kasjusza w bitwie pod Filippi (42 rok p.n.e.).

Legiony rzymskie z numeracją XXXII

• XXXII – sformowany przez Juliusza Cezara w pierwszych tygodniach 48 roku p.n.e. Możliwe, że walczył w armii Brutusa i Kasjusza w bitwie pod Filippi (42 rok p.n.e.).

Legiony rzymskie z numeracją XXXIII

• XXXIII – sformowany przez Juliusza Cezara w pierwszych tygodniach 48 roku p.n.e. Możliwe, że walczył w armii Brutusa i Kasjusza w bitwie pod Filippi (42 rok p.n.e.). Weterani zostali rozlokowani w środkowej Italii w 41 roku p.n.e.

Legiony rzymskie z numeracją XXXIV

• XXXIV – sformowany przez Juliusza Cezara roku 48 p.n.e., po klęsce Pompejusza, z jego oddziałów.

Legiony rzymskie z numeracją XXXV

• XXXV – sformowany przez Juliusza Cezara roku 48 p.n.e., po klęsce Pompejusza, z jego oddziałów. Miał on wziąć udział w planowanej kampanii Cezara przeciwko imperium Partów. Ostatecznie śmierć Cezara zablokowała plany. W lato 44 roku p.n.e. legion służył pod dowództwem Marka Antoniusza. Dnia 21 kwietnia 43 roku p.n.e. w bitwie pod Mutiną legion został zlikwidowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXVI

• XXXVI – sformowany przez Juliusza Cezara roku 48 p.n.e., po klęsce Pompejusza, z jego oddziałów. Walczył w bitwie pod Zelą, dnia 2 sierpnia 47 roku p.n.e. Miał wziąć udział w planowanej kampanii Cezara przeciwko imperium Partów. Ostatecznie śmierć Cezara zablokowała plany. Prawdopodobnym jest to, że oddział brał udział w bitwie pod Filippi w 42 roku p.n.e. po stronie republikanów (Oktawian August). Namiestnik Azji – Gnejusz Domicjusz dołączył potem do legionu.

Legiony rzymskie z numeracją XXXVII

• PONTICA – sformowany przez Juliusza Cezara z rozbitych wojsk Pompejusza około roku 48 p.n.e.
  Brał udział w wojnie aleksandryjskiej wraz z legionami XXXVI i III. Dowodził nimi Rufin, syn wyzwoleńca Cezara, człowiek niskiego stanu, który cieszył się jego zaufaniem. Legion XXXVII popłynął do Aleksandrii z Achaji (według Swetoniusza). Legiony XXXVI i III wezwał Cezar z Azji. Przyprowadził je namiestnik Azji – Gnejusz Domicjusz.
  Walczył w bitwie pod Zelą, dnia 2 sierpnia 47 roku p.n.e. Obdarzony miał być przydomkiem Pontica. Miał wziąć udział w planowanej kampanii Cezara przeciwko imperium Partów. Ostatecznie śmierć Cezara zablokowała plany i legion został zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXVIII

• XXXVIII – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., aby zastąpić legionistów-weteranów. Oddział walczył w bitwie pod Filippi (42 rok p.n.e.) po stronie triumwirów: Oktawiana, Marka Antoniusza i Marka Lepidusa. Potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXX

• XXXIX – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., aby zastąpić legionistów-weteranów. Potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXIX

• XXXIX – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., aby zastąpić legionistów-weteranów. Potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXX

• XXXX – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., aby zastąpić legionistów-weteranów. Potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXXI

• XXXXI – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., aby zastąpić legionistów-weteranów. Potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXXII

• CLASSICA – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., aby zastąpić legionistów-weteranów. Potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXXIII

• XXXXIII – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXXIV

• XXXXIV – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXXV

• XXXXV – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXXVI

• CLASSICA – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., potem zdemobilizowany.

Legiony rzymskie z numeracją XXXXVII

• XXXXVII – sformowany przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e., potem zdemobilizowany.

Legiony Marka Antoniusza

• Legio Praetoriarum · Legio Speculatorum · Legio Prima · Legio II · Legio III · Legio IV /IIII/ · Legio V · Legio VI · Legio VII · Legio VIII /IIX/ · Legio IX /VIIII/ · Legio X · Legio XI · Legio XII ANTIQUAE · Legio XII · Legio XIII · Legio XIV /XIIII/ · Legio XV · Legio XVI · Legio XVII CLASSICAE /XVII/ · Legio XVIII LIBICAE /XVIIII/XIIX/ · Legio XIX /XVIIII/ · Legio XX · Legio XXI · Legio XXII · Legio XXIII · Legio XXIV? · Legio XXV? · Legio XXVI? · Legio XXVII? · Legio XXVIII? · Legio XXIX? · Legio XXX?¹