Rozdziały
| Imiona | Flavius Honorius |
|---|---|
| Panował jako | Flavius Honorius Augustus |
| Czas panowania | 395 – 15 sierpnia 423 n.e. |
| Urodzony | 9 września 384 n.e. |
| Zmarły | 15 sierpnia 423 n.e. |
Flawiusz Honoriusz (Flavius Augustus Honorius) urodził się dnia 9 września 384 roku n.e. Panował w latach 395-423 n.e. w zachodniej części Cesarstwa Rzymskiego.
Syn Teodozjusza I Wielkiego i jego pierwszej żony – Aelii Flacylli. Brat cesarza Arkadiusza (panował na wschodzie w latach 395-408 n.e.) i przyrodni brat Galli Placydii.
Młodość
Honoriusz w wieku 2 lat został mianowany konsulem rzymskim. Po śmierci Walentyniana II i uzurpatora Eugeniusza, dnia 23 stycznia 393 roku n.e. otrzymał tytuł Augusta i tym samym został współwładcą cesarstwa.
Panowanie i czas wojen
W 395 roku, po śmierci ojca, Honoriusz został cesarzem w wieku 10 lat i razem z bratem Arkadiuszem podzielili cesarstwo na część zachodnią i wschodnią. Opiekunem Honoriusza został generał Stylichon, który z czasem zyskał ogromne wpływy na dworze. Przez pierwszą część swoich rządów Honoriusz był bardzo mocno podporządkowany rzymskiemu wodzowi o wandalsko-rzymskich korzeniach. Aby wzmocnić swoją pozycję Stylichon wydał swoją córkę Marię za Honoriusza, a następnie młodszą Termantię – z żadną jednak cesarz nie miał potomstwa.
Praktycznie przez całe rządy Honoriusza, Cesarstwo Zachodnie musiało odpierać ataki barbarzyńców w Galii, Italii i Hiszpanii. Słabość rządów młodego imperatora zachęcała także ambitnych polityków i wojskowych do buntów oraz uzurpacji.
Pierwszą rebelią z jaką musiał sobie poradzić cesarz była rewolta Gildo (397-398 n.e.), Comes Africae i Magister utriusque militiae per Africam w północnej Afryce. Ostatecznie za sprawą Stylichona i bezpośrednim dowództwem nad siłami cesarza przez brata Gildo – Mascezela – udało się zdławić rebelię.
W 402 roku n.e. nastąpił kolejny kryzys. Italia została najechana przez Wizygotów pod dowództwem Alaryka. Ponownie za sprawą talentu wojskowego Stylichona udało się pokonać siły Alaryka pod Pollentią, dnia 6 kwietnia 402 roku n.e. Osłabieni Wizygoci wycofali się do Illyricum. W 405 roku doszło do kolejnej inwazji – dowodzonej przez Radagaisusa – która to spustoszyła centralne ziemie Cesarstwa Zachodniego. Stylichon pokonał wrogie wojska w 406 roku n.e. i zrekrutował pokonanych do swojej armii.
Zimą na przełomie 405/406 n.e. doszło do masowego najazdu połączonych hord barbarzyńskich: Ostrogotów, Alanów, Wandalów i Kwadów. Przekroczyły one zamarznięty Ren i najechały Galię. W 406 roku n.e. wypędzono Swebów, Alanów i Wandalów z Italii. Ci ostatni wpierw przenieśli się do Galii, a w 409 roku n.e. do Hiszpanii. W Brytanii z kolei miały miejsce kolejne bunty: Marcusa (406-407 n.e.), Gracjana (407 n.e.), Konstantyna III.
Chcąc wzmocnić swoją pozycję po śmierci córki Marii w 407 roku n.e., Stylichon podarował rękę młodszej córki – Termantii – Honoriuszowi. Tego samego roku Stylichon przekonał senat do zapłacenia 4000 funtów złota Gotom, w zamian za opuszczenie Italii.
W maju 408 roku n.e. zmarł brat Honoriusza – Arkadiusz. Cesarz zachodniej części cesarstwa chciał się udać do Konstantynopola, aby wziąć udział w procesie sukcesji tronu. Za radą Stylichona, ten wstrzymał się jednak z podróżą, a wódz osobiście udał się do stolicy cesarstwa wschodnio-rzymskiego. Pod jego nieobecność na dworze Honoriusza wybił się minister Olympius, który zaszczepił w nim nieufność do Stylichona. Twierdził, że jego wódz o barbarzyńskich genach konspiruje z rywalami i chce obalić Honoriusza. Po powrocie Stylichona do Italii, cesarz kazał go aresztować i zabić w 408 n.e. Honoriusz rozwiódł się ze swoją drugą żoną, a rolę Stylichona na dworze przejął Olympius. Chcąc uniknąć rywalizacji na dworze kazał on zgładzić, torturować i konfiskować majątki wszelkich popleczników wielkiego wodza.
Cesarstwo bez Stylichona, który posiadał korzystne kontakty z niektórymi barbarzyńcami, stało się łatwym kąskiem. W 409 roku n.e. Alaryk poparł Priscusa Attalusa w staraniach o tron rzymski, co doprowadziło do dalszych walk. W ich wyniku, w 410 roku miasto Rzym, po raz pierwszy od 800 lat, zostało zdobyte przez barbarzyńców. Honoriusz zawarł pokój z następcą Alaryka – Ataulfem i wydał za niego swoją siostrę.
Tego samego roku cesarz odrzucił prośbę o pomoc skierowaną przez rzymskie władze w Brytanii, gdzie też miał miejsce masowy najazd barbarzyńców. Wojska rzymskie na kontynencie były tak pochłonięte walkami, że nie było fizycznie mozliwości wesprzeć militarnie dalekiej prowincji. Cesarz miał wysłać oficjalne pismo do poszczególnych zarządców w miastach rzymskich w Brytanii, z rozkazem bronienia się na własną rękę.
W 417 roku n.e. Honoriusz podarował rękę swojej siostry Galli Placidii, ambitnemu wodzowi Konstancjuszowi III. Ponadto mianował go współrządcą na zachodzie, czego nie zaakceptował cesarz wschodni. To zrodziło konflikt; Konstancjusz przygotowywał wyprawę na wschód, jednak ostatecznie zmarł w 422 roku n.e., w młodym wieku.
Do śmierci Honoriusza w 423 roku n.e., w praktyce Brytania, Hiszpania i duża część Galii znalazły się pod kontrolą barbarzyńców. Pod koniec życia Honoriusz zaczął wykazywać seksualne zainteresowanie swoją siostrą; w wyniku tego Galla Placidia wraz z dziećmi: przyszłym cesarzem Walentynianem III i Honorią, wyjechali do Konstantynopola.
Stolica
Początkowo Honoriusz i jego dwór zlokalizowani byli w Milanie; jednak kiedy Wizygoci z Alarykiem na czele wkroczyli do Italii w 401 roku n.e. zdecydowano się przenieść siedzibę do nabrzeżnej Rawenny w 402 roku. Miasto było dobrze ufortyfikowane i otoczone bagnami; władcy zachodnio-rzymscy aż do 476 roku n.e. uważali to miejsce za oficjalną stolicę Zachodniego Cesarstwa. Skupienie jednak wojska rzymskiego w okolicach Rawenny spowodowało, że miały one zdecydowanie gorsze pozycje do obrony serca Italii – to w przyszłości pozwoliło barbarzyńcom swobodnie rabować w okolicach Rzymu.
Rawenna z pewnością zyskała na znaczeniu; po upadku Rzymu w 476 n.e. Rawenna stanie się stolicą Królestwa Ostrogotów i siedzibą egzarchów bizantyjskich.
Śmierć
Honoriusz zmarł dnia 15 sierpnia 423 roku n.e. w Rawennie, na cukrzycę lub obrzęk, zostawiając cesarstwo o wiele słabsze i mniejsze; bez wyznaczonego następcy. Cesarza pochowano w jego własnym mauzoleum na Wzgórzu Watykańskim. W VIII wieku budynek został przeobrażony w kościół.
Po śmierci Honoriusza na cesarza zachodniego mianowany został, przez cesarza wschodniego Teodozjusza II, kuzyn Walentynian III – syn Galli Placidii i Konstancjusza III.
Podsumowanie
Nawet jak na czasy postępującego upadku Cesarstwa, rządy Honoriusza były wyjątkowo chaotyczne i niepewne. W panowaniu wspierał go jego dowódca Stylichon, dzięki któremu zachowano względną stabilność. Jego egzekucja w 408 roku wepchnęła Cesarstwo Zachodnie w jeszcze większy kryzys.
W opinii współczesnych badaczy, cesarz rzymski Honoriusz uważany jest za jednego z najgorszych władców Rzymu; także to właśnie za jego rządów doszło do niezwykle haniebnego zdobycia Rzymu przez Wizygotów w 410 roku n.e. (po raz pierwszy od 800 lat). Informacja o wydarzeniu obiegła znany ówczesny świat i wielu uważało to wydarzenie za zapowiedź finalnego upadku Rzymu.
Prokopiusz z Cezarei, bizantyjski historyk, w swoim dziele „Historia wojen” przedstawia historię (według brytyjskiego historyka Edwarda Gibbona nieprawdziwą), jakoby na wieść o „zgładzeniu” Rzymu przez Wizygotów w 410 roku, Honoriusz był w dużym szoku – cesarz zrozumieć miał, że barbarzyńcy zabili jego ulubionego kurczaka o imieniu „Roma”. Niezależnie od tego czy historia jest prawdziwa, czy też nie zauważyć należy, że władca nie cieszył sie poważaniem i nie został dobrze zapamiętany.
Duży wpływ na cesarza mieli papieże Rzymu, którzy wykorzystywali jego młody wiek i niepewność. Papież Innocenty I wymusił na Honoriuszu potępienie usunięcia ze stanowiska Jana Chryzostoma – biskupa Konstantynopola.
Z tematyki ciekawostek warto wspomnieć, że to za rządów Honoriusza odbyły się ostatnie walki gladiatorów. Cesarz ponadto wprowadził prawo zakazujące mężczyznom nosić spodnie.
