Rozdziały
Ankus Marcjusz (Ancus Marcius) był według tradycji czwartym królem Rzymu.
Jego ojciec i dziadek nosili także imię Marcjusz; dziadek był bliskim przyjacielem króla Numy Pompiliusza. Ojciec z kolei identyfikowany jest przez badaczy z Numą Marcjuszem – pierwszym kapłanem pontifex maximus. Matką Ankusa Marcjusza była Pompilia – córka Numy Pompiliusza.
Zgodnie z przekazem późno-rzymskiego historyka Festusa drugie imię Ancus, wzięło się od jego krzywego ramienia.
Panowanie
Kiedy w roku 642 p.n.e. zmarł władca Tullus Hostiliusz, senat rzymski powołał urząd interrexa na czas wakatu na tronie. Następnie zgromadzenie ludowe wybrało nowego króla, którym został Ankus Marcjusz.
Zgodnie z przekazem Tytusa Liwiusza, pierwszym rozkazem króla było wykonanie przez pontifexa maximusa kopii tekstu zawierającego komentarze Numy Pompiliusza, co do odbywania rytuałów i ceremonii świątecznych, a następnie kodyfikacja wszystkich rzymskich obrzędów. Tekst kodeksu miał zostać upubliczniony, a obrzędy wykonywane według ustalonych reguł.
Król prowadził także wojny ze starym ludem Latynów (prisci latini). Lud ten spodziewał się, że nowy władca będzie podobnie jak Numa Pompiliusz nastawiony na spokojne rządy i raczej uległy. W związku z tym Latynowie zdecydowali się najechać rzymskie ziemie. Rzymianie wypowiedzieli im wojnę i jak mówi Liwiusz zrobili to po raz pierwszy formalnie, za sprawą kolegium fecjałów (fetiales), których powołał Marcjusz.
Na czele rzymskiego wojska stanął sam król Ankus Marcjusz. Świeżo powołana armia zdobyła miasto latyńskie Politorium (niedaleko Lanuvium). Mieszkańcy tej miejscowości zostali zmuszeni do osiedlenia się na zdobytym Awentynie w Rzymie i otrzymali obywatelstwa rzymskie. Po opuszczeniu miasta przez wojsko rzymskie, Politorium zostało ponownie zajęte przez Latynów. Na tę informację Ankus Marcjusz ponownie zdobył miasto oraz znajdujące się w okolicy wsie Tellenae i Ficana, które następnie doszczętnie zniszczył.
Kolejna bitwa miała miejsce o miasto Medullia, które posiadało silne fortyfikacje i liczebny garnizon. Ostatecznie jednak i to miasto padło łupem Rzymian. Ankus Marcjusz zakończył wojnę zwycięstwem. Powrócił do Rzymu w chwale i z wielkimi łupami. Wraz z nimi do miasta przybyli pokonani Latynowie, którzy otrzymali obywatelstwo i osiedlili się pod Awentynem, obok świątyni Murcii.
Król poza krainami Latynów włączył w obszar miasta Rzymu wzgórze Janikulum, który ufortyfikował i połączył z resztą miasta drewnianym mostem – Pons Sublicius – przerzuconym przez Tybr. Zrobił to głównie z obawy przed Etruskami. Za jego panowania powstały także rowy obronne – Fossa Quiritium oraz pierwsze więzienie pod Kapitolem, tzw. więzienie mamertyńskie1. Zbudował także pierwszy rzymski akwedukt Aqua Marcia
Zwycięskie wojny Ankusa Marcjusza pozwoliła poszerzyć rzymskie terytorium na zachód, do morza i wznieść Ostię – rzymski port; oraz zdobyć ziemie na północ od Tybru – Silva Maesia – od Wejów. Aby podkreślić swoje sukcesy, król kazał rozbudować świątynię Jowisza. Uważa się, że Ankus Marcjusz odbył przynajmniej jeden triumf – za pokonanie plemienia sabińskiego i Wejów.
Podsumowanie
Król Ankus Marcjusz według rzymskich podań umrzeć miał śmiercią naturalną, otoczony szacunkiem ze strony swoich poddanych. Rzymscy historycy przekazali nam Ankusa Marcjusza, jako jednego z najlepszych władców miasta Rzym.
Tak jak w przypadku prawie wszystkich królów Rzymu (poza Tarkwiniuszem Pysznym), historyczność postaci Ankusa budzi wątpliwości ze względu na brak pewnych dowodów jego istnienia. Jego następcą został Tarkwiniusz Stary, który potem zostanie zamordowany przez synów Ankusa Marcjusza.
